ԵՐԿՈՒ ՏԷՐՈՎ ԾԱՌԱՅ ՄԸ

ԵՐԿՈՒ ՏԷՐՈՎ ԾԱՌԱՅ ՄԸ
Կատակերգութիւն երկու արարուածով
ԱՆՁԻՆՔ
ԱՆՏՈՆ, Վաճառական

ԹԷՈՓԻԼԷ, Սեղանաւոր

ՄԱՐԳՐԻՏ, Անտոնի աղջիկն

ԵՐՈՒԱՆԴ, Թէոփիլէի հօրեղբօրորդին

ԲԻՐԱԲ, Կոմիկի մայրը

ԿՈՄԻԿ, Ծառայ Անտոնի եւ Թէոփիլէի


ԱՐԱՐՈՒԱԾ ԱՌԱՋԻՆ


ՏԵՍԻԼ Ա.


Մեծ սրահ մը, երկու կողմ սենեակներ

ԱՆՏՈՆ, ԿՈՄԻԿ

Կոմիկը աթոռի մը վրայ կը քնանայ. Անտոնը սիկառ ի ձեռին սենեակէն կ՚ելլէ եւ Կոմիկը չտեսնալով

ԱՆՏՈՆ, չորս կողմ փնտռելով

Ուր գացեր է թշուառականը. բոլոր գործերս երեսի վրայ թողուցի եւ երկու ժամէ ի վեր է, որ զինքը կը փնտռեմ: (Միշտ փնտռելով) Մարդ մը փնտռել ու չգտնալը բաւական տանջանք է ինձի համար, բայց համբերութիւնս կը հատնի, ոհ… ( Ուժգնակի ) Կոմիկ, Կոմիկ, Կոմիկ:

ԿՈՄԻԿ, մէկէն ի մէկ կ՚արթննայ ու տէրը չտեսնար

Ոհ, Աստուած… ( Դողալով ) ինչ դող… ինչ սոսկում… իշու մը ձայն ըլլալու էր, որ այսքան վախ պատճառեց ինձի: ( Տէրը կը տեսնէ ) ինչ կը տեսնեմ, տէրս… ինքն է… ( Առ Անտոն ) տէր, կարծեմ թէ զիս կանչեցիք, աւասիկ եմ:

ԱՆՏՈՆ

Ուր կորսուեր էիր, երկու ժամէ ի վեր քեզ կանչելէն հոգիս բերանս եկաւ:

ԿՈՄԻԿ, մեկուսի

Եթէ քառորդ մըն ալ կանչէր հոգին բերնէն դուրս պիտի ելլէր: Ինչ կ՚ուզէք, տէր. հրամաններուդ պատրաստ կամ:

ԱՆՏՈՆ

Կ՚ուզեմ որ պապանձիս, եւ աթոռ մը բերես:

ԿՈՄԻԿ

Լաւ:

ԱՆՏՈՆ

Տակաւին կը խօսիս:

ԿՈՄԻԿ, աթոռը կը դնէ

Հրամմէ, տէր, նստեցէք. հանգչեցէք, որպէսզի հոգինիդ դարձեալ իր տեղը գտնայ:

ԱՆՏՈՆ, կը նստի

Արդէն այսօր քիչ մը տկարութիւն ունէի, Այս տկարութեանս վրայ երկու ժամ շարունակ քեզ փնտռել եւ պոռալը բոլորովին տկարացուց զիս: Ըսէ ուրեմն, ուր կորսուեր էիր:

ԿՈՄԻԿ

Կորսուած չէի, տէր. յոգնութիւն առնելու համար քիչ մը աթոռի վրայ նստայ. ապահով եղիք, որ ձեր ծառան երբեք չկորսուիր:

ԱՆՏՈՆ

Լաւ, զիս փնտռող մը եղաւ:

ԿՈՄԻԿ

Մեր պարտատէրներէն բաւական ձեզ փնտռողներ եղան, բայց ես ամէնուն ալ պատասխանեցի. ոմանց քաղաքավարութեամբ եւ ոմանց անքաղաքավարութեամբ, ոմանց անուշութեամբ եւ ոմանց խստութեամբ. ամէնուն ալ հարցումներուն համեմատ [1] պատասխանելով, երբեմն [2] մարդկօրէն, երբեմն իշօրէն, վերջապէս առանց ձեր պատուոյն արատ մը բերելու՝ ամէնն ալ վռնտեցի. աղէկ չըրի, տէր:

ԱՆՏՈՆ

Ես ալ ըլլայի քեզի պէս պիտի ընէի. շատ աղէկ ըրեր ես. կրակ մը բեր սա սիկառս վառեմ:

ԿՈՄԻԿ

Շատ աղէկ: (Կ՚երթայ):


ՏԵՍԻԼ Բ.


ԱՆՏՈՆ, առանձին

Թէպէտ եւ երբեմն երբեմն զիս կը բարկացնէ, բայց դարձեալ շատ գոհ եմ իրմէ: Ճշմարիտը խօսելով ինքզինքս երջանիկ կը սեպեմ այսպիսի ժրաջան ծառայ մը ունենալուս վրայ: Խեղճ Կոմիկ, բոլոր օր իմ ետեւէս կը վազէ, կրակ, ջուր եւ այլն բերելու համար. ի վերայ այսր ամենայնի Այս պաշտօնը լաւ կրթեց զինքը եւ կը յուսամ, որ քիչ ժամանակէն երեւելի ծառայ մը կրնայ ըլլիլ: Ասկեց ի զատ տնտեսական գիտութեան այնքան հմուտ է, որ անօթութենէ մեռնելու կէտն ալ հասնի, դարձեալ իր եօթն ֆռանք ամսականէն ստակ մը չվատներ. այո, այո, պէտք է որ իր գովեստը ընեմ: Հագած հագուստները՝ զորս քսան եւ հինգ տարի առաջ իմ հարսանեացս գիշերը իրեն շնորհեր էի` այնպէս մաքուր կը պահէ, որ տասնուվեց տարուան օրիորդ մը անգամ չկրնար պահել. եւ եթէ ողջ մնայ, հարիւր տարի ալ կրնայ հագնիլ։ Ասոնց ամէնը մէկդի թողլով, գանք իր մէկ յատկութեանը, զոր նուազ մարդիկ ունին. իր հաւատարմութիւնը կ՚ուզեմ ըսել. այո, իր հաւատարմութեամբն է, որ այսքան սիրելի եղած է ինձի: Ահա այսպիսի յատկութիւններով զարդարուած ծառայ մըն է: Մրջիւնի պէս ժրաջան, ճագարի մը պէս մաքուր եւ շունէն աւելի հաւատարիմ:


ՏԵՍԻԼ Գ.


ԿՈՄԻԿ եւ ՆՈՅՆ
ԿՈՄԻԿ, վազելով

Տէր, կրակ չկրցի գտնել. տան մէջ ծակ ծուկ չձգեցի, ամէն տեղ նայեցի, չկայ. եթէ ուզէք երթամ կրակի տեղ պաղ ջուր բերեմ. առողջարար է:

ԱՆՏՈՆ

Դու երթալով ապուշ կը լինիս, տեսած ունիս, որ ջրով սիկառայ վառեն:

ԿՈՄԻԿ

Ջրով սիկառ մարելնին շատ անգամներ տեսեր եմ, բայց վառածնին դժբախտաբար ոչ. աղէկ միտքս կը գայ, ձեր կողակիցը հոգին աւանդած գիշերը, Աստուած ողորմի հոգւոյն, տուփ մը լուցկի առեր էի իր կանթեղը վառելու համար. գործս լմնցնելէն յետոյ զանոնք սա գրպանիս մէջը դրի. կարծեմ թէ հոս են. ( Կը փնտռէ ) վասնզի ես բնաւ բան մը կորուսած չունիմ, եթէ ուզէք վառեմ, ահա գտայ:

ԱՆՏՈՆ

Թող կենայ, Կոմիկ. ( Լալով ) Այս լուցկիները սրտիս մէջ նոր վէրքեր կը բանան. ( Լռութիւն ) երջանիկ էի ես կողակցիս հետ. իսկ երբ զինքը կորուսի, երջանկութիւնս ալ մէկտեղ կորսուեցաւ, եւ հիմա այսպէս թշուառ… եւ…

ԿՈՄԻԿ

Մի լար, տէր, պարապ տեղ մի թափէք ձեր արցունքները. հիմա աւելի երջանիկ էք, ինչու որ բոլոր օր կ՚ուտէք, կ՚ըմպէք, կը քնանաք, ասկեց անդին ինչ երջանկութիւն կ՚ուզէք ունենալ. անփոյթ եղէք, անփոյթ. անցեալը մտքերնիդ բերելով ապառնիդ մի թշուառացնէք իզուր. անհոգ եղիր, տէր. ես ամէն բան կարգի կը դնեմ. թէ որ երթաք քիչ մը քնանաք, աղէկ կ՚ընէք:

ԱՆՏՈՆ

Լաւ ըսիր, երթամ քիչ մը քնանամ, որպէսզի տխուր յիշատակները մտքէս ելլեն. ժամէ մը կը գամ, հոս գտնալու եմ զքեզ:

ԿՈՄԻԿ

Միշտ հոս պիտի ըլլամ:

ԱՆՏՈՆ, կ՚երթայ

ԿՈՄԻԿ, անոր ետեւէն կ՚երթայ մինչեւ սենեկին դուռը


ՏԵՍԻԼ Դ.


ԹԷՈՓԻԼԷ եւ ՆՈՅՆ

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ահ, եթէ զինքը գտնամ բզիկ բզիկ պիտի ընեմ, ինչ ըսել է, տէր մը ամբողջ օր իր ծառան փնտռելու ետեւէ ըլլայ ( Դէպի Կոմիկ կ՚երթայ ):

ԿՈՄԻԿ, ետ կը դաոնայ ու տիրոջը հետ կը զարնուի

Ահ, գլուխս… ուֆ… դուք էք, տէր… զիս կանչեցիք, աւասիկ եմ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Հոս ես. թշուառական. ինչ գործ ունիս հոս:

ԿՈՄԻԿ

Ներեցէք, տէր. ձեր գալստեանը կը սպասէի:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Տուած նամակս տեղը տարիր:

ԿՈՄԻԿ

Այո. գեղեցիկ օրիորդի մը յանձնեցի զայն, եթէ ուրիշ մըն ալ ունիք, տուէք տանիմ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ոչ. պատասխանը առիր:

ԿՈՄԻԿ

Այո, տէր:

ԹԷՈՓԻԼԷ, բարկութեամբ

Ինչու չես տար ուրեմն:

ԿՈՄԻԿ

Տալու բան չկայ, տէր. պատասխանը բերնիս մէջն է: Ինձի ըսին, որ նամակաւ մը ձեզ պիտոր պատասխանեն:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Լաւ, թէ որ նամակը բերելու ըլլան, առանց ուշանալու ինձի բեր:

ԿՈՄԻԿ

Շատ աղէկ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ես երթամ Մարսիլիայի նամակ գրելու. վասնզի շոգենաւը Այս իրիկուն կը մեկնի. թէ որ Երուանդը հոս գալու ըլլայ, զրուցէ իրեն թէ զինքը տեսնել կ՚ուզեմ:

ԿՈՄԻԿ

Քանի մը գիշեր է, որ պարոն Երուանդը տեսած չեմ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ինչպէս. երէկ գիշեր հոս չէր:

ԿՈՄԻԿ

Ոչ, տէր:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Երուանդը երէկ չեկաւ:

ԿՈՄԻԿ

Ոչ, տէր:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Առջի իրիկուն հոս էր:

ԿՈՄԻԿ

Ոչ, տէր:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Բայց ուր է:

ԿՈՄԻԿ

Ոչ, տէր:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ինչպէս ոչ:

ԿՈՄԻԿ

Ուր ըլլալը կը հարցնէք:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Այո:

ԿՈՄԻԿ

Կարծեմ թէ… թէ… թէ…:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Թէյ կը խմէ, ինչ կ՚ընէ. ըսէ համարձակ, մի վախնար:

ԿՈՄԻԿ

Թէյ խմել չէ, տէր. այսինքն օրիորդ Մարգրիտի հետ կ՚անցընէ իր ժամերը, դուք զինքը նամակատուն կը ղրկէք, անիկա շիտակ Մարգրիտի տունը կ ՚ երթայ. միշտ անոր հետ կը նստի:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ինչ կը նշանակէ Այս ամէնը:

ԿՈՄԻԿ

Այն կը նշանակէ, որ կը սիրէ օրիորդ Մարգրիտը:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Երուանդէն այսպիսի լուր մը երբեք չէի սպասեր. ինչեւիցէ, բայց լաւ գիտես որ…

ԿՈՄԻԿ

Այսքան կ՚ըսեմ, որ անցեալ շաբաթ զինքը Մարգրիտի բազկացը մէջ տեսի. ( Մեկուսի ) ուր էր թէ ես ըլլայի Երուանդի տեղ. [( Բարձր ) ] այո, տէր, հիմա կրնաք դատել:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Շատ աղէկ, պէտք է, որ միշտ ինձի իմաց տաս ասանկ բաները. ես երթամ զինքը տեսնալու. բայց դարձած ժամանակս կ՚ուզեմ, որ քեզ հոս գտնամ. ապա թէ ոչ բզիկ բզիկ կ՚ընեմ զքեզ (Կ՚երթայ):


ՏԵՍԻԼ Ե.


ԿՈՄԻԿ, առանձին

Բզիկ բզիկ ընել զիս, աս ալ աղէկ. յիրաւի անասունները ինձմէ հարիւր հազար անգամ աւելի երջանիկ են: Անոնք բոլոր օր կ՚աշխատին, իսկ գիշերները կը հանգչին. այլ ես գիշեր ցերեկ շարունակ կ՚աշխատիմ, միշտ արթուն. բնաւ հանգիստ չունիմ. հազիւ թէ մէկ տէրս կը քնանայ, միւսը կ՚արթննայ, մէկը կ՚երթայ, միւսը կը գայ. երկուքն ալ մէկըզմէկու ներհակ բնութիւններու տէր. երկուքին ալ քմացը համեմատ խօսելու պարտաւոր եմ. անտանելի վիճակ. մէկը մխիթարել, միւսը շողոքորթել. բայց զարմանալին ալ այն է, որ հազիւ հազ կրնամ մայր մը հոգալ: Թէ որ մէկ տէր մը միայն ունենայի, մայրս անօթութենէ պիտի մեռնէր եւ այն ատեն… ( Կը լայ ):


ՏԵՍԻԼ Զ.


ՄԱՐԳՐԻՏ եւ ՆՈՅՆ

ՄԱՐԳՐԻՏ

Կոմիկն է… այո, ինքն է, ինչու կը լայ արդեօք. Կոմիկ ( Գլուխը դպչելով ). Կոմիկ… Կոմիկ…:

ԿՈՄԻԿ

Ահ, դուք էք, օրիորդ:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Այո, ես եմ, ինչ ունիս, ինչու կը լաս:

ԿՈՄԻԿ, լալով

Թշուառութեանս վրայ կ՚ողբամ, տիրուհիս. ինչ ընեմ ծառայ մ՚եմ. միս մինակ եմ. մխիթարիչ մը չունիմ. ոհ, անմխիթար պիտի մեռնիմ:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Մի վախնար, չես մեռնիր դու. երթամ հայրս ղրկեմ, որ գայ քեզ մխիթարէ:

ԿՈՄԻԿ

Չէ, չէ, չէ. չեմ ուզեր:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Շատ աղէկ. քիչ մը գնա հոսկից, վասնզի առանձին ըլլալ կը փափաքիմ:

ԿՈՄԻԿ

Լաւ, երթամ. (Խորը կը պահւըտի):

ՄԱՐԳՐԻՏ

Ուր էր, թէ Երուանդը շուտով հոս գար ու խօսակցէինք քիչ մը… ինչ ընեմ, կը սիրեմ զինքը… բայց հայրս տակաւին չգիտեր. եւ ինչ, միթէ պիտի բարկանայ, երբ գիտնայ, որ ես Երուանդը կը սիրեմ. չեմ յուսար, վասնզի Երուանդը ազնիւ սիրտ մը ունի եւ մանաւանդ թէ անդիի ծայր սէր իմ վրաս. ոտքի ձայն կը լսեմ… ինքն է… ինչ քալուած… այո, չեմ խաբուիր… իմ սիրելիս Երուանդն է… ինչ դէմք… ինչ անուշ նայեցուածք:


ՏԵՍԻԼ է.


ԵՐՈՒԱՆԴ եւ ՆՈՅՆՔ

ԵՐՈՒԱՆԴ, հազիւ թէ պիտի գրկէ զՄարգրիտ

ԿՈՄԻԿ

Է… է… էյ, պարոն, ինչ կ՚ընես… ուր ենք:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Ի… ի… ինչ կայ:

ԿՈՄԻԿ

Ինչ կը փնտռես հոս… ինչու կը վախցնես օրիորդը:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Զինքը վախցնելու համար չեկա յ:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Ես բնաւ չվախցայ:

ԿՈՄԻԿ

Անիրաւ. օրիորդը առանձին ըլլալ կը փափաքի եւ դու եկեր իր հանգստութիւնը կը վրդովես. կորիր… կորիր… կ՚ըսեմ:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Ոհ, Աստուած…:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Ուր կորսուիմ. ինչ ընեմ, ապուշ է:

ԿՈՄԻԿ

Օրիորդներու սիրտը գրաւելու համար պէտք է որ քիչ մը քիթդ բերանդ շտկես եւ ապա ներկայանաս անոնց. դու ապուշի մէկն ես, եւ ինչպէս կ՚ուզես որ օրիորդը քեզ սիրէ… ահ, անիծեալ, գնա, գնա չէ նէ…:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Բայց…:

ԿՈՄԻԿ

Բայց մայց չեմ հասկնար, կորիր, կ՚ըսեմ քեզի. եթէ չկորսուիս, կ՚երթամ Մարգրիտի հօրը ամէն բան կը պատմեմ։

ՄԱՐԳՐԻՏ, առ Երուանդ

Գնա, գնա, ապուշ է:

ԵՐՈՒԱՆԴ, կ՚երթա երբեմն երբեմն յետս դառնալով:


ԱՐԱՐՈՒԱԾ ԵՐԿՐՈՐԴ


ՏԵՍԻԼ Ա.
ԿՈՄԻԿ, ԲԻՐԱԲ

ԿՈՄԻԿ, կը քաշկռտէ զԲիրաբ

Եկուր, եկուր:

ԲԻՐԱԲ

Հանգիստ թող զիս:

ԿՈՄԻԿ

Բայց եկուր նստինք, որ կերածնիս մարսեցնենք:

ԲԻՐԱԲ

Ձգէ որ նստիմ:

ԿՈՄԻԿ, աթոռի վրայ կը նստեցնէ մայրը

Մայրիկ, կենացս մէջ ասանկ ուրախ գիշեր մը անցուցած չէի:

ԲԻՐԱԲ

Դէմքերնուդ վրայ կը փայլի ունեցած ուրախութիւննիդ, բայց, թէ որ տէրդ գայ ու քեզի այսպէս զուարթ տեսնէ, ինչ կ՚ըսէ:

ԿՈՄԻԿ

Որ տէրս:

ԲԻՐԱԲ

Քանի տէր ունիս:

ԿՈՄԻԿ

Երկու, երկու:

ԲԻՐԱԲ

Տարօրինակ բան մ՚ալ Այս է:

ԿՈՄԻԿ

Կը սխալիք, մայրիկ. ես մարդ տեսեր եմ, որ տասը ծառայ ունի, ես որ երկու տէր ունիմ, տարօրինակ բան է, չէ, չէ…:

ԲԻՐԱԲ

Եթէ իմանան քու տէրերդ, որ երկու զատ֊զատ մարդիկներու կը ծառայես, ինչ կ՚ըսեն:

ԿՈՄԻԿ

Ես յիրաւի երկու տէր ունիմ, բայց թէ որ երկուքը մեկըզմէկու հետ խառնեմ, հազիւ թէ ամբողջ տէր մը կրնամ կազմել:

ԲԻՐԱԲ

Շատոնց ի վեր է, որ երկու տէր ունիս:

ԿՈՄԻԿ

Այո, մէկը շատ հին է, պապէս մնացած, իսկ միւսը` նոր, եւ Մարգրիտի հայրն է:

ԲԻՐԱԲ

Խելքս չհասնիր, բայց…

ԿՈՄԻԿ

Մի վախնար, մայրիկ. անանկ մէկ վարպետութեամբ մը կը ծառայեմ, որ` ոչ մէկը եւ ոչ միւսը կրնան մարդս, խմենք. եթէ հարուստ մէկն ըլլայի, զուարթ ըլլելու համար ամէն օր առտւընէ մինչեւ իրիկուն գինի կը խմէի: Այս Պորտոյի գինին մարդս կը քաջալերէ` գիտէք: Չեմ գիտեր, բայց գինի չխմած ինքզինքս հիմակուան պէս քաջասիրտ չէի գտնար. ( Թէոփիլէ կը մտնէ ) ինչ ցնծութիւն. ( Ուժգնակի ) ինչ ուրախութիւն. եթէ Այս միջոցին օրիորդ Մարգրիտը դէմս ելլէ, իսկոյն վիզը կը պլլուիմ, համբոյրներ կ՚առնում իր վարդակարմիր այտերէն ( Տէրը կը տեսնէ ) եւ… եւ… եւ… ( Կ՚ելլայ ) եւ…

ԲԻՐԱԲ

Ինչու չես շարունակեր:

ԿՈՄԻԿ

Քաջալերութիւնս կորուսի:

ԲԻՐԱԲ

Ինչ է։

ԿՈՄԻԿ

Լռէ:

ԲԻՐԱԲ

Ըսէ, ըսէ:

ԿՈՄԻԿ

Տէրս է, տէրս է:

ՏԵՍԻԼ Բ.
ԹԷՈՓԻԼԷ եւ ՆՈՅՆՔ

ԹԷՈՓԻԼԷ

Այս որքան ուրախ կը տեսնեմ զքեզ, Կոմիկ:

ԿՈՄԻԿ

Տէ… տէ… տէ…ր:

ԲԻՐԱԲ

Անանկ խոժոռադէմ մէկն է, որ զաւակս վախցուց, եւ լեզուն կորոյս:

ԹԷՈՓԻԼԷ, բարկութեամբ

Ինչ կայ, ինչու պապանձեր ես:

ԿՈՄԻԿ

Տէ… տէր…. պա… պա… պատիւ ունիմ ձեզի ներկայացնելու իմ մէկ հա… հա… հատիկ մա… մա… մայրս:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Տիկին, ձեր զաւակն է Այս:

ԲԻՐԱԲ

Այո, պարոն:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Բայց քեզի չնմանիր:

ԲԻՐԱԲ

Ոչ. իրեն կը նմանի:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ինչու չես պատասխաներ:

ԲԻՐԱԲ

Վասնզի կարողութիւն չունի:

ԿՈՄԻԿ

Տէր, պատասխանելու բան մը չկայ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Քեզի կը հարցնեմ, թէ ինչու այնչափ այլայլած ես, պատճառը ըսէ:

ԿՈՄԻԿ

Պատճառը այն է, որ ուրիշ անգամներ երբ զիս կանչելու ըլլայիք, իսկոյն կը, պատրաստուէի ձեզի պատասխանելու. բայց Այս անգամ յանպատրաստից դիմացս ելաք, եւ ըսելիքս մոռցայ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Այսքան վախկոտ ես:

ԿՈՄԻԿ

Ձեր կերպարանքը չգիտեմ թէ ինչու համար այսչափ վախ տուաւ ինձի:

ԲԻՐԱԲ, մեկուսի

Թէ որ արջ մը ըլլար, զաւակս այսքան չէր վախնար:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Չեմ ուզեր, որ դիմացս ելած ժամանակդ ասանկ տեսնամ քեզի, կ՚ուզեմ որ համարձակ ըլլաս եւ ամէն հարցումներուս շուտով պատասխանես, ապա թէ ոչ կը վռնտեմ զքեզ:

ԿՈՄԻԿ

Չէ… չէ, տէր միշտ համարձակութեամբ պիտի պատասխանեմ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Երուանդը տեսար:

ԿՈՄԻԿ

Այո, տէր:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ուր:

ԿՈՄԻԿ

Ի գոգն Մարգրիտի:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Խեղճ տղայ. բոլոր իր ստացուածքը վտանգի մէջ կը դնէ Մարգրիտի համար. շատ կը սիրէ Մարգրիտը:

ԿՈՄԻԿ

Ինչ կ՚ըսէք, տէր, Մարգրիտի վրայ ունեցած սէրը այնպիսի սաստկութեամբ բորբոքած է իր սրտին մէջ, զոր մարելը անհնար է:

ԲԻՐԱԲ

Այո, զաւակս իրաւունք ունի. վասնզի մենք խմելու անգամ ջուր չենք կրնար գտնել:

ԿՈՄԻԿ

Դու ինչ կը ծախես:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ես ալ գիտեմ ասանկ ըլլալը, բայց ինչ ընելու եմ զինքը սիրոյ ճիրանէն ազատելու համար. վասնզի կը սիրեմ զինքը, եղբօրորդիս է. մինչդեռ վրայ հոգ տանիմ. բայց ինչ ընելու եմ Այսպիսի պարագայի մը մէջ: Ինչ խելք կը տաս ինձի, Կոմիկ:

ԲԻՐԱԲ, մեկուսի

Զաւակս խելք տալու ալ սկսեր է: Աստուած հետն ըլլայ:

ԿՈՄԻԿ

Ինչ խելք կրնամ տալ, մինչեւ որ Երուանդի սրտին մէջ ունեցած սէրը իմ սրտիս մէջ չփոխադրենք, անկարելի բան է, որ կարենանք Երուանդը ազատել:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ինչ ըսել կ՚ուզես:

ԿՈՄԻԿ

Ձեզի հաւատարիմ ըլլալս յայտնելու համար, ինչ ընեմ, ես պիտի ստիպուիմ Մարգրիտն սիրել, որպէսզի Երուանդը ազատի: Եւ Այս բանիս համար ժամ առաջ ձեռնամուխ ըլլալու ենք, վասնզի Երուանդը քանի մը շաբաթէն կրնայ գերեզման իջնալ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ինչ կ՚ըսես:

ԿՈՄԻԿ

Այո, տէր. ես շատ ջանացի Երուանդը համոզելու, իսկ նա Մարգրիտը յիշելուն պէս խելքը կը կորսնցնէ եւ…

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ուրեմն կարելի եղածին չափ կ՚աշխատիմ ես զինքը Մարգրիտի գրկէն յափշտակելու: ( Բարկութեամբ ) Երթամ զինքը առնեմ ու տանս մէջ բանտարկեմ, Մարգրիտն ալ խայտառակ ընեմ… բայց… անգթութիւն մըն է… որքան անագորոյն մէկը ըլլալու է, որ կարենայ երկու փափկասնունդ էակներու ասանկ գազանաբար վարուիլ: Չէ… չէ, երթամ պարոն Անտոնի նամակ մը գրեմ եւ հասկցնեմ իրեն ամէն բան. անիկա ալ իր կողմէն պէտք եղած տնօրէնութիւնները կատարէ, եւ ասանկով կրնանք Երուանդը ազատել. մնաք բարով, տիկին. դու ալ հոս սպասէ, որ նամակը առնես տանիս: ( Կ՚երթայ ):

ՏԵՍԻԼ Գ.
ԱՆՏՈՆ, ԲԻՐԱԲ, ԿՈՄԻԿ

ԱՆՏՈՆ, փատի մը կրթնելով կամաց կամաց կը գայ

ԿՈՄԻԿ

Առ միւսն ալ:

ԲԻՐԱԲ

Այս է միւս տէրդ:

ԿՈՄԻԿ

Այո:

ԲԻՐԱԲ

Երկուքն ալ մէկզմէկէ ցած:

ԿՈՄԻԿ

Չէ, ասիկա միւսէն բարձր է:

ԲԻՐԱԲ

Ես երթամ, ինչու իս սպասեցնել կը տաս, կը վախնամ աս մարդէն:

ԿՈՄԻԿ

Կայնէ, ասոր ալ ներկայացնեմ զքեզ:

ԱՆՏՈՆ

Միշտ անհանգիստ, միշտ հիւանդ. ինչ պիտի ըլլի վիճակս: Հոս ես, Կոմիկ:

ԿՈՄԻԿ

Այո, տէր:

ԱՆՏՈՆ, կը նստի

Անկողինէն հիմա ելայ. շատ տկար եմ. չգիտեմ թէ պատճառը ինչ է: Լուր մը ունիս:

ԿՈՄԻԿ

Ոչ լուր ունիմ եւ ոչ մուր. միայն մայր մը ունիմ, որ պատիւ յանձին կը համարիմ զայն ներկայացնելու ձեր մեծութեանը:

ԲԻՐԱԲ

Բարի լոյս, պարոն:

ԱՆՏՈՆ

Աստուծոյ բարին, տիկին. ինչպէս էք:

ԲԻՐԱԲ, առ Կոմիկ

Ինչ ըսեմ:

ԿՈՄԻԿ, բարկութեամբ

Աղէկ եմ, չըսես:

ԲԻՐԱԲ

Աղէկ եմ։

ԿՈՄԻԿ

Օշ, այսչափ տարիներէ ի վեր միայն բարի լոյս մը սորվեր ես. ես ալ ամէն տեղ քեզ կը գովեմ, ըսելով թէ իմ մայրս ուսումնական է, ճարտասան է, եւ դուն…

ԲԻՐԱԲ

Երկար կ՚ընես, Կոմիկ, ահա ըսի որ աղէկ եմ:

ԱՆՏՈՆ, առ Բիրաբ

Ինչ կը խօսիք մէկզմէկու հետ:

ԲԻՐԱԲ, առ Կոմիկ

Ինչ ըսեմ:

ԿՈՄԻԿ

Տեր, լուսահոգի հօրս համար կը խօսինք:

ԱՆՏՈՆ

Աղէկ ատեն գտեր էք: Քիչ մը առաջ Մարգրիտի հետ էի եւ քու վրայօք շատ գանգատներ կ՚ընէ. կրնաս ըսել ինձի պատճառը:

ԿՈՄԻԿ, մեկուսի

Միշտ պատճառ կը հարցնէ: Պատճառը այն է, որ չեմ ձգեր զինքը անծանօթ երիտասարդներու հետ խօսակցի:

ԱՆՏՈՆ

Որու հետ կը խօսակցի:

ԲԻՐԱԲ, առ Կոմիկ

Ես երթամ:

ԿՈՄԻԿ, առ Բիրաբ

Կայնէ:

ԱՆՏՈՆ

Բայց ինչ երկար խօսք է, որ լմննալիք չունի, կը բարկացնէք զիս, առաջ իմ հարցումներուս պատասխան տուր եւ վերջը խօսէ մօրդ հետ:

ԲԻՐԱԲ, առ Կոմիկ

Երթամ, երթամ:

ԿՈՄԻԿ

Լռէ:

ԱՆՏՈՆ

Չըսես, որու հետ կը խօսի:

ԿՈՄԻԿ

Երուանդին հետ, շատ կը սիրէ Երուանդը. միշտ անոր վրայ կը խորհի, անոր վրայ կը խօսի. գրեթէ անոր համար կ՚ապրի, եկու տես որ Երուանդը չսիրեր զինքը:

ԱՆՏՈՆ

Երուանդը չսիրեր Մարգրիտը:

ԿՈՄԻԿ

Ոչ, մանաւանդ թէ կ՚ատէ:

ԱՆՏՈՆ

Ուրեմն ճար մը մտածելու եմք Մարգրիտը ազատելու համար:

ԿՈՄԻԿ

Գիշեր ցորեկ մտածմունքս այն է. բայց բան մը չկրցի գտնալ: Դուք որ իր հայրն էք, Մարգրիտը մեկուսի առնելու էք, եւ իրեն խրատ տալու էք, որ այսպիսի տղայական զուարճութիւններէն ետ քաշուի. իսկ եթէ մէկը սիրել կ՚ուզէ, ահա ես պատրաստ եմ. քանի որ Երուանդը չսիրեր զինքը, ձեր աղջիկը թշուառութեան վիհը կ՚իյնայ եւ կը տկարանայ օր քան զօր. վասնզի, ինչպէս որ կ՚ըսէին նախնիք, սէրը երկու կողմէն ըլլալու է: Ահա իմ խորհածս եւ գտածս:

ԱՆՏՈՆ

Բայց Մարգրիտը կ՚ուզէ քեզ սիրել:

ԿՈՄԻԿ

Ինչու համար չպիտի ուզէ: Ես մարդ չեմ:

ԱՆՏՈՆ

Դու ալ մարդ ես. բայց…

ԿՈՄԻԿ

Տէր, ես ձեր աղջկանը բարութիւն մը ընելու համար յանձն կ՚առնում այսպիսի ծանր պաշտօն մը. եթէ չէք ընդունիր… դուք գիտէք…:

ԱՆՏՈՆ

Ինչպէս կրնայ ըլլալ, որ Երուանդը իմ աղջիկս չսիրէ. անցեալ օր զինքը տեսի եւ այնչափ քաղաքավարութեամբ վարուեցաւ հետս, ինչպէս որ ծառայ մը կ՚ընէ իր տիրոջը:

ԿՈՄԻԿ

Ձեզի հետ քաղաքավարութեամբ վարուիլը երբեք չարգելուր, որ ձեր աղջիկը ատէ:

ԱՆՏՈՆ

Ուրեմն բան մը խորհինք որ…

ԲԻՐԱԲ

Ես ալ կը խորհիմ քիչ մը:

ԿՈՄԻԿ
Բարեկամներուս ալ կ՚ըսեմ, թող անոնք ալ քիչ մը մտածեն:

ԱՆՏՈՆ

Այո. ( Առ Կոմիկ ) դուն գնա Երուանդը ինձի կանչէ:

ԿՈՄԻԿ

Շատ աղէկ, տէր ( Կ՚երթայ ):

ԱՆՏՈՆ

Դու ալ գնա Մարգրիտը կանչելու:

ԲԻՐԱԲ

Լաւ. ծառայ եմ:

ՏԵՍԻԼ Դ.
ԱՆՏՈՆ

Տարօրինակ բաներ, Մարգրիտը իր հոգին կու տայ Երուանդի համար, եւ Երուանդը իր ատելութիւնները Մարգրիտի համար. անհաւատալի դէպք: Բանի մէջ բան կայ: Ինչ որ ըլլայ հարկաւ ետքէն պիտի հասու ըլլամ: Հիմա երկուքն ալ կը գան եւ կը խօսիմ իրենց հետ. ահա Երուանդը կը գայ:

ՏԵՍԻԼ Ե.
ԵՐՈՒԱՆԴ եւ ՆՈՅՆ

ԵՐՈՒԱՆԴ

Ծառայ եմ, տէր:

ԱՆՏՈՆ

Շատ կը բաղձայի ձեզի հետ առանձին տեսութիւն մը ընելու:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Շնորհակալ եմ:

ԱՆՏՈՆ

Նախ ձեզի բան մը պիտի առաջարկեմ, որուն ոչ չպիտի ըսէք:

ԵՐՈՒԱՆԴ, մեկուսի

Արդեօք Մարգրիտը ձեռքէս առնէ պիտի: Տէր, խօսեցէք:

ԱՆՏՈՆ

Ընտանիքի մը երջանկութիւնը պիտի խռովէք, եթէ առաջարկելիքս չընդունիք: Իմ աղջիկս Մարգրիտը…

ԵՐՈՒԱՆԴ, մեկուսի

Ես գիտէի որ նորա համար պիտի խօսի, ինչ պիտի ըսէ արդեօք:

ԱՆՏՈՆ

Գիտէք որ ձեր վրայ սաստիկ սէր ձգած ըլլալուն ըրածը չգիտեր, եւ դուք, պարոն, կը մերժէք իւր սէրը։

ԵՐՈՒԱՆԴ

Ես, ոչ երբեք, ի բոլոր սրտէ կը սիրեմ զինքը:

ԱՆՏՈՆ

Բայց Կոմիկը ինձի ըսաւ, որ դուք չէք սիրեր զինքը:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Խաբեր է ձեզ. այն ձեր ծառան Մարգրիտը ինձի հետ տեսնալուն պէս առիւծ կը կտրի եւ չթողուր որ խօսակցինք. կը սիրեմ Մարգրիտը եւ սիրելէն չպիտի դադրիմ:

ԱՆՏՈՆ

Կոմիկը ասանկ բաներ ընէ, բնաւ չէի յուսար:

ՏԵՍԻԼ Զ.
ՄԱՐԳՐԻՏ եւ ՆՈՅՆՔ

ՄԱՐԳՐԻՏ, հօրը ձեռքը պագնելով

Հայր:

ԵՐՈՒԱՆԴ, Մարգրիտի ձեռքը պագնելով

Օրիորդ:

ԱՆՏՈՆ

Ինչ կ՚ըսես, Մարգրիտ, կը սիրես Երուանդը:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Ոհ, ( Երուանդի վիզը պլլուելով ) կը սիրեմ Երուանդը:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Տէր, ( Ի ծունկ իջանէ ) վերջ տուր մեր թշուառութեանց:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Հայր, ( Ի ծունկ իջանէ ) կարելի եղածին չափ շուտ:

ԱՆՏՈՆ

Ելէք, անմեղ էակներ. ( Առ Երուանդ ) քեզի կը տամ Մարգրիտը, քուկդ է:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Ինչ երջանկութիւն:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Անյուսալի էր այսքան շուտ: Այն գազան Կոմիկը, որ կ՚ուզէր մեզ զատել, մեր ժամ առաջ միանալուն պատճառ եղաւ:

ԱՆՏՈՆ

Այո, երթամ զինքը գտնամ եւ աղէկ մը ծեծելէն զկնի վռնտեմ զինքը, չար ծառայ. ( Ձեռքերէն կը բռնէ ) երթանք, զաւկըներս մէկտեղ. ձեզի ալ կը հրամայեմ, որ Կոմիկը տեսնալնուդ պէս չարաչար պատժէք զինքը:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Ինչ ուրախութիւն:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Ո սէր…: ( Կ՚երթան ):

ՏԵՍԻԼ է.
ԿՈՄԻԿ, ծամելով, եւ ձեռքը փետրէ աւելով մը կ՚աւլէ

Աղէկ ճամբայ բանեցուցի Երուանդը Մարգրիտէն զատելու համար. մէկ տէրս մէկ կերպով համոզեցի, միւսը ուրիշ կերպով. կը յուսամ, որ պիտի յաջողիմ: Ինչ երանութիւն ինձի համար, որ 30 տարիէ ի վեր ծառայութեան փափուկ պաշտօնը կը վարեմ, եւ հիմա Մարգրիտն ինձի կնութեան [պիտի] առնում: Երուանդի համար բաւական Զրպարտութիւններ դիզեցի Անտոն տիրոջս. Թէոփիլէ տիրոջս ալ Մարգրիտը բամբասեցի. հիմա երկու կողմն երէկ լրացուց իր վաթսուներորդ տարին: Բայց հիմա իմ հարսանիքիս վրայ խորհիմ եւ ապա մօրս վրայ: Բազմոցները աղէկ մը սրբեմ, որ տիրոջս աչքը մտնամ. մէկը կը գա յ:

ՏԵՍԻԼ Ը.
ԹԷՈՓԻԼԷ եւ ՆՈՅՆ

ԹԷՈՓԻԼԷ

Լմնցուցի նամակը. ամէնն ալ մանրամասնաբար գրեցի եւ կը յուսամ, որ պարոն Անտոնը իր տունը չընդունիր ասկից ետքը Երուանդը:

ԿՈՄԻԿ

Շատ աղէկ, տէր. նամակը հիմա կը տանիմ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Մի ուշանար, որ ժամ առաջ զատեմ առնեմ Երուանդը. բնաւ զինքը չտեսայ այսօր. Մարգրիտի հետ ըլլալու է դարձեալ:

ԿՈՄԻԿ

Այո, տէր, միշտ մէկտեղ են:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Այն անառակ աղջիկը խեղճ տղուն կորստեանը պատճառ պիտի ըլլայ:

ԿՈՄԻԿ

Հոգ մի ընէք, տէր, Այս նամակաւ կրնաք յաջողիլ։

ԹԷՈՓԻԼԷ, նամակը սեղանի վրայ կը ձգէ

Նամակը հոս կը ձգեմ, առանց ուշանալու տար ( Կ՚երթայ ):

ԿՈՄԻԿ

Շատ աղէկ, տէր:

ՏԵՍԻԼ Թ.
ԲԻՐԱԲ եւ ՆՈՅՆ

ԲԻՐԱԲ

Դարձեալ գործի վրայ ես:

ԿՈՄԻԿ

Երբ դատարկ տեսար զիս:

ԲԻՐԱԲ

Ինչ լուր ունիս:

ԿՈՄԻԿ

Բերկրալի լուրեր ունիմ քեզի հաղորդելու. Մարգրիտն ինձի կնութեան պիտի առնում. Երուանդն ալ հայր:

ԲԻՐԱԲ, զարմանքով

Երուանդը հայր:

ԿՈՄԻԿ

Այո, այո, հայր պիտի ըլլայ ինձի. չես ուզեր:

ԲԻՐԱԲ

Բայց ինչպէս։

ԿՈՄԻԿ

Օֆ երկար կ՚ընես… քու էրիկդ պիտի ըլլայ:

ԲԻՐԱԲ

Կը հաւանի արդեօք. եթէ ընդունի զիս կնութեան, գէշ չըլլար: Բայց ինչպէս յուսամ, վասնզի ես ծեր եմ:

ԿՈՄԻԿ

Ինչ վնաս ունի. Երուանդը արդէն հնութիւնը շատ կը սիրէահա կ՚երթայ կը լմննայ:

ԲԻՐԱԲ

Կնիկներուն հիներն ալ տակաւին պատիւ ունին եղեր:

ԿՈՄԻԿ

Անշուշտ:

ԲԻՐԱԲ

Գէշ չպիտի ըլլայ, խելքս հասաւ:

ԿՈՄԻԿ

Առաջ ես Մարգրիտը առնեմ, ետքն ալ դու Երուանդին հետ կը կարգուիս: Հարսանեաց համար գնա անուշեղէններ ծախու առ, որպէսզի դու ալ քու կողմէդ Մարգրիտի ընծայ մը ըրած ըլլաս:

ԲԻՐԱԲ

Շատ աղէկ, ես երթամ առնելու. բայց իմ գործս ալ լմնցուր:

ԿՈՄԻԿ

Հոգ մի ըներ:

ԲԻՐԱԲ

Ինչ գիտնամ, նայինք, մեծ է զօրութիւն Աստուծոյ ( Կ՚երթայ ):

ՏԵՍԻԼ Ժ.
ԱՆՏՈՆ, ԵՐՈՒԱՆԴ, ՄԱՐԳՐԻՏ թեւ թեւի տուած եւ ՆՈՅՆ

ԿՈՄԻԿ

Ինչ կը տեսնեմ, Մարգրիտը Երուանդին թեւը մտած: Ահ, աս որքան թշուառ եմ ես:

ԱՆՏՈՆ, առ Կոմիկ

Անիծեալ, քեզ մինչեւ հիմա հաւատարիմ ծառայ մը կը ճանչէի. բայց հիմա ամէն գործերուդ հասու ըլլալով, իմացայ որ վատթարին մէկն ես:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Քանի որ կը յիշեմ ինձի ըրածները, այնպէս կու գայ ինձի, որ առնեմ զինքը գազաններու առջեւը նետեմ:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Բայց ինձի ըրածները, ահ, թշուառական, երկու կտոր ալ ընեմ քեզ, դարձեալ չեմ կշտանար:

ԿՈՄԻԿ, միշտ լուռ, աւելը ձեռքէն կ՚իյնայ

ԱՆՏՈՆ

Անխիղճ մարդ, ասանկ գաղտնի դարան կը լարես երկու անմեղ էակները կորսնցնելու համար:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Այո, հայր։

ԵՐՈՒԱՆԴ

Եթէ մի ըստ միոջէ պատմելու ըլլամ լմնցնել:

ԿՈՄԻԿ, մեկուսի

Որչափ ալ բարեկամ ունիմ:

ԱՆՏՈՆ

Ինչու լուռ կը կենաս:

ԿՈՄԻԿ

Ինչ ընեմ, տէր:

ԱՆՏՈՆ

Պատասխան տուր ըսածներուն:

ԿՈՄԻԿ

Բոլորն ալ զրպարտութիւն է:

ԱՆՏՈՆ, նամակը կը տեսնէ կ՚առնէ

Այս ինչ է, նայիմ, ինձի համար է, այո ( Կը բանայ ). Մեծապատիւ տէր, եղբօրորդիս Երուանդը ձեր աղջիկին վրայ սէր ձգած ըլլալուն ողորմելի վիճակի մէջ կը գտնուի, ուստի կ՚աղաչեմ, որ զինքը չընդունիք ձեր տունը. ստորագրութիւն՝

Թէոփիլէ:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Ով Աստուած:

ՄԱՐԳՐԻՏ

Ինչ կը նշանակէ աս:

ԵՐՈՒԱՆԴ

Կոմիկին հարցուցէք:

ԱՆՏՈՆ

Ինչ կը նշանակէ Այս նամակը:

ԿՈՄԻԿ

Տէր, նամակը դուք կարդացիք եւ նշանակութիւնը ինձի կը հարցնէք. ինչ գիտնամ ես:

ԱՆՏՈՆ

Աս ալ քու սատանայութիւնդ է. ( Ականջէն կը բռնէ ), անբան անասուն:

ՆԵՐՍԷՆ

Կոմիկ, Կոմիկ:

ԿՈՄԻԿ

Բանս բուսաւ, հիմա միւս տէրս ալ պիտի գայ. աս որքան թշուառ եմ ես:

ԱՆՏՈՆ

Ինչ էր պատճառը, որ Այս երկուքը բաժնել կ՚ուզէիր մէկզմէկէ:

ՆԵՐՍԷՆ

Կոմիկ, Կոմիկ:

ԿՈՄԻԿ

Աս ալ բնաւ մտքէս անցած չէր:

ԱՆՏՈՆ

Ով է քեզ կանչողը:

ԿՈՄԻԿ

Սա… սա… տանան ( Ձեռւըներովը երեսը կը ծածկէ ):

ԵՐՈՒԱՆԴ

Շատ կ՚ուզէի որ Այս վիճակի մէջ տեսնամ զքեզ:

ՏԵՍԻԼ ԺԱ.
ԹԷՈՓԻԼԷ եւ ՆՈՅՆՔ

ԹԷՈՓԻԼԷ, Երուանդը Մարգրիտի հետ կը տեսնայ կ՚ապշի

Մեր ծառան տեսաք:

ԱՆՏՈՆ

Ով է ձեր ծառան:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Կոմիկը. Կոմիկ։

ԱՆՏՈՆ

Դու ալ խենդ ես, ինչ ես. Կոմիկը իմ ծառաս է:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Կատակ ընելու ատեն չունիմ, ըսէք ինձի եթէ տեսաք զինքը:

ԱՆՏՈՆ

Ինչպէս կրնայ ըլլալ որ…

ԹԷՈՓԻԼԷ

Սիրտս կը նեղէք, կարեւոր գո րծեր ունիմ, պիտի երթամ, ըսէք:

ԱՆՏՈՆ, առ Կոմիկ

Երեսդ բաց, ձեռքերդ վար առ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Այո, ահա իմ ծառաս, ինչ իրաւունքով ականջէն բռներ էք:

ԱՆՏՈՆ

Իմ ծառաս է:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Չէ, իմս է:

ԱՆՏՈՆ, առ Կոմիկ

Որու ծառան ես:

ԿՈՄԻԿ

Ձեր ծառան եմ:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Բայց ես…

ԿՈՄԻԿ

Այո, ձեր ծառան եմ:

ԱՆՏՈՆ

Հիմա կը հասկնամ. ինձի ալ կը ծառայես, պարոն Թէոփիլէի ալ. չեմ ուզեր, որ ասկից ետքը իմ տունս գաս, կորիր գնա ( Կը հրէ ). բայց եկուր հանէ հագուստները եւ անանկ գնա:

ԿՈՄԻԿ

Տէր:

ԱՆՏՈՆ

Շուտ եղիր, հանէ:

ԿՈՄԻԿ, կը հանէ վրայի հագուստը

Բայց առանց հագուստի…:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Ես ալ չեմ ուզեր, որ աչքիս երեւաս, կորիր ( Կը հրէ ):

ԵՐՈՒԱՆԴ

Հօրեղբայր իմ. ինձի համար ալ բաւական Զրպարտութիւններ ըրած է ձեզի. բոլորն ալ սուտ են, եւ ես օրիորդ Մարգրիտը կը սիրեմ, ինչպէս որ ան ալ զիս:

ԹԷՈՓԻԼԷ

Շատ աղէկ: ( Առ Կոմիկ ) Վայրենի գազան, ( Կ՚երթայ ):

ԱՆՏՈՆ, առ Կոմիկ

Անբան անասուն ( Կ՚երթայ ):

ԵՐՈՒԱՆԴ, առ Կոմիկ

Էշ, աւանակ ( Կ՚երթայ ):

ՄԱՐԳՐԻՏ, խղճալով

Կը խղճամ քու վրադ. բայց ինչու: Զիս թշուառացնէիր պիտի, եթէ հայրս չիմանար քու սատանայութիւններդ: Անիծեալ, տխմար, ապուշ ( Կ՚երթայ ):

ՏԵՍԻԼ ԺԲ.
ԿՈՄԻԿ, առանձին

Քիչ մը առաջ մէկը իմ ծառաս է, կ՚ըսէր ինձի համար, միւսն ալ իմ ծառաս է կ՚ըսէր, հիմա երկուքն ալ զիս թողուցին. ոհ թշուառութեանս: ( Բիրաբը կամաց կամաց գալով դռան առջեւ կը կենայ ձեռքը սակառ մը ) Ինչ ընեմ, ուր երթամ:

ՏԵՍԻԼ ԺԳ.
ԲԻՐԱԲ եւ ՆՈՅՆ

ԲԻՐԱԲ

Աս շաքարեղէններն ալ որչափ ծանր են:

ԿՈՄԻԿ

Եթէ մայրս գայ ու զիս ասանկ մերկ տեսնայ, ինչ պիտի ըսէ արդեօք:

ԲԻՐԱԲ, իւրովի

Անկարելի բան. վասնզի Երուանդը հիմա տեսայ, երեսս անգամ չնայեցաւ. ինչպէս կրնայ ըլլալ, որ իրեն հետ ամուսնանամ:

ԿՈՄԻԿ

Խեղճ մայրս կը յուսար, որ Երուանդը պիտի առնէր իրեն ամուսին: Ոհ թշուառութեանս. Երուանդին Մարգրիտը առնելը ինձի ալ վնաս տուաւ մօրս ալ. ինչ աղէկ կ՚ըլլար, թէ որ Մարգրիտը ես առնէի եւ մայրս ալ Երուանդը առնէր, ասանկով երիտասարդ հայր մը պիտի ունենայի. բաղդը կը ծիծաղի զիս:

ԲԻՐԱԲ, Կոմիկը կը տեսնէ

Զաւակս, դարձեալ գործի վրայ չէ. վասնզի զգեստները հաներ է. Կոմիկ, ինչ լուր ունիս, հարսնիքները երբ պիտի կատարուին, ես շաքարեղէնները առի:

ԿՈՄԻԿ, չպատասխաներ

ԲԻՐԱԲ

Ինչու լուռ կը կենաս, գործերդ աւելցուցիր, ինչ ըրիր, որ ասանկ կը խորհիս:

ԿՈՄԻԿ

Բան մը չկայ:

ԲԻՐԱԲ

Հարսանեաց հանդէսը երբ պիտի կատարուի:

ԿՈՄԻԿ

Կատարուեր լմնցեր են. Երուանդը առաւ Մարգրիտը:

ԲԻՐԱԲ

Բայց Երուանդը իս կ՚ուզէր առնել ըսիր, խաբեցիր զիս:

ԿՈՄԻԿ

Քեզ խաբելու համար չըսի, բայց անանկ եղաւ. ասկից ի զատ երկու տէրերս ալ իս վռնտեցին:

ԲԻՐԱԲ

Եւ ինչպէս:

ԿՈՄԻԿ

Ինչպէս պիտի ըլլայ, հազիւ թէ մէկ տիրոջս հրամանները կատարելու ետեւէ էի, միւս տէրս ալ սկսաւ կանչել զիս. մէկուն այո, միւսին ոչ ըսելով, իմացուեցաւ, որ երկու տէրանց ծառայողներէն մէկն ալ ես եմ. մէկը գայլի կերպարանք մտնալով կարծես կ՚ուզէր զիս ուտել. միւսն ալ առիւծի նման բզիկ բզիկ ընելու կը ջանար զիս. ականջս կը քաշէր, ապտակ կ՚իջեցնէր իմ նազելի այտերուս, ասդիս անդին կը հրէր. նոյն միջոցին քեզ կը յիշէի. ահա ասանկ խաղք խայտառակ ըլլալէն զկնի` զգեստներս ալ առին վրայէս եւ հիմա ասանկ մնացի. Այս վիճակը շատ ողորմելի վիճակ մըն է. առաջ ինչ էր նէ դարձեալ ծառայ մըն էի, այլ հիմա…

ԲԻՐԱԲ

Անփետուր աքաղաղ դարձեր մնացեր ես:

ԿՈՄԻԿ

Ինչ ընենք:

ԲԻՐԱԲ

Ինչ պիտի ընենք, հիմա ազատ ես, վասնզի տէր բան չունիս, ազատ ես, ինչ որ ուզես կրնաս ընել. մի մտածեր, ինչ ընենք, եկուր շաքարեղէնները ուտենք գոնէ:

ԿՈՄԻԿ

Իրիկուան ուտելու հաց ունինք:

ԲԻՐԱԲ

Հաց չկայ. ես արդէն հաց չէի ուտեր, որ հարսնիքի գիշերը շատ ուտենք:

ԿՈՄԻԿ

Շաքարեղէնները գնա ծախէ եւ հաց ծախու առ:

ԲԻՐԱԲ

Չեմ կրնար ծախել:

ԿՈՄԻԿ

Բայց ինչ ընելու ենք Այս իրիկուն:

ԲԻՐԱԲ

Անօթի մնալու ենք. ահա Այս է երկու տէրանց ծառայութիւն ընողներուն վերջը. իմ թշուառութեանս ալ պատճառ եղար ( Կ՚երթայ ):

ԿՈՄԻԿ կը կենայ գլուխը ծռած ու կամաց կամաց լալով կ՚երթայ ըսելով

Այս ինչ դժբախտութիւն է գլուխս եկաւ:

ՎԵՐՋ