Բանաստեղծութիւններ, Հատոր Բ (1990-2005)

ՄԱՂ ՄԸ ՋՈՒՐ

Իմ ձեզի պարտքս ըլլայ մաղ մը ջուր

- ըլլայ խաղ մը ուր

թուր

սուր

հուր -մամուռ

կապած ըլլան լուռ

Հարաւի հովուն տակ գաղջ ու խոնաւ մօտենայ քարափ ամէն աստղանալ

- ու ծովը սատափ

չայլայլի բնաւ մաղ մը ջուր ժողված երբ պատրանաթափ վազեմ ափէ ափ

Իմ ձեզի պարտքս ըլլայ մաղ մը ջուր
ԼԵՌՆ Ի ՎԵՐ
ՍԻՐՏ ԻՄ ԼԵՌՆ Ի ՎԵՐ
Սիրտ իմ - առանց ինծի չես կրնար լողալ -
Սէրը ծովու չափ - բայց ծովը սէր չէ
Կ՚առնէ կը քշէ

եօթն օտար ափեր հեռու կը տանի -
Մի հրապուրուիր
Սիրտ իմ - մի երթար

Սիրտ իմ - առանց ինծի չես կրնար շողալ -
Սէրը արեւ է - արեւը սէր չէ
Կը խանձէ - կ՚այրէ

- եօթը գոյնէ հուր կը թափի վրադ -
Դուն մի փորձուիր
Սիրտ իմ - մի այրիր

Սիրտ իմ - առանց ինծի չես կրնար դողալ -
Սէրը սարսուռ է - սարսուռը սէր չէ
Կը սառեցնէ

եօթը խաւ ձիւնով կը ծածկէ վրադ -
Մի կախարդուիր
Սիրտ իմ - մի սառիր

Սիրտ իմ - ոչ ինձմով ոչ առանց ինծի
Վայել չէ քեզի գետնաքարշ սողալ -
Սէրս կատարն է լերան լուսափայլ -
Լեռն է - կը կանչէ -

եօթնալար նուագ մը կ՚երգէ մինչղեռ
տխուր վախճանը բոլոր սէրերուն –

Մի յուսալքուիր
Սիրտ իմ - միատեղ

ելլենք լեռն ի վեր -

ԱԼԻՔ ԱԼԻՔ ՍԻՐՏ
Ալիքդ սիրեմ -
Մի ալեկոծիր ու դառնար խենդ ծով

Թի է - կը թրջի

Տալիքդ սիրեմ -
Մի աննպատակ պտտցուր լեռ ձոր

Ձի է - կը խրտչի

Գալիքդ սիրեմ -

Մի սահիր սիրոյ սահմանէն անդին -

Սիրտ է - կերկնչի

Բարիքդ սիրեմ -
Մի տանջեր - անտէր թռչուն է հոգիս

Յանկարծ կը փախչի

ՊԱՀՈՒԸՏՈՒՔ
Դուռը դուն բացիր
Ըսիր թէ տունը չես

Աչքերդ չկային

ու ես զարմացայ թէ ինչու մշուշ է

Մէկ օրէն միւսը մազերդ նօսրացեր
Ժպիտդ փոխուեր էր մութ կանչի մը - երբ

Ուշ էր - չըսի թէ չգտայ քեզ

ծռեցայ գետին

թափած հարցումներս հաւաքեցի -

Դուն դուռը բացիր
բացիր որ չկամ

ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐ
Սէր - քեզի ով ըսաւ որ գաս
Թէ որ եկար - ով ըսաւ որ

այդքան երկար ատեն մնաս -
Սէր որ կ՚ըսեն լաւն այն է որ

կու գայ կ՚երթայ

ոչ թէ քեզի պէս անխնայ

կը յամենայ

Սէր - քեզմէ ով ուզեց որ գաս
Թէ որ եկար - ով ուզեց որ

խռովք բերես հետդ այդքան -
Սէր որ կ՚ըսեն լաւն այն է որ

Երանութիւն կը պարգեւէ

ինք կանհետի

մինչդեռ տօնը դեռ կը տեւէ

Սէր - ես չըսի որ գաս - սակայն
թէ որ եկար - մի երթար

ՄՍԿՈՏԸ
Լիալուսին
Ձեռքս դրի ուսին
Աս ու ան - շատեր - այսպէս երբ մսին

Սիրել կը սկսին

Ձեռքս դրի ուսին
Պիտի սիրես - ըսաւ - ուրիշ ճար չունիս

- Մատներս իր ուսին

խրեցան ուժգին
Պիտի սիրեմ - ըսի - ուրիշ ճար չունիմ

Մինչդեռ ես գինք շատոնց սիրեր էի արդէն
Աս ու ան - շատեր - այսպէս երբ մսին

սիրել կը սկսին
Մսեր ես - ըսաւ - մատներդ պաղ են

Ու լիալուսին -
Սկսանք խաղալ խաղ մը միասին
Խաղ զոր կը խաղան մարդիկ երբ սիրեն

- մարդիկ Երբ մսին
Ուրիշ ճար չունին

- Բռնեցիր ձեռքէս -

Չըսի թէ ես միշտ մսեր եմ այսպէս

ՍԵՒ ԿՂԶԻՆ
Սեւ սեւ սեւ

Սեւ կղզի մը կայ հորիզոնին
Ու մենք կը թիավարենք

Ծովը սեւ է նաւը սեւ է - երկինքն անտարբեր -

Սեւ մեր նայուածքը երկնքին ու ծովուն միջեւ տարուբեր

Սինչդեռ ճերմակ ենք մենք որ կը թիավարենք

Ես ճերմակ դուն ճերմակ անջատ ճերմակներ ենք մենք

Հեղ մը ինծի հեղ մը քեզի կը նայիմ - սեւ է նայուածքս

Ափերս կոշտ են կապեր թի վարելէն

Հիմա այտերդ ինչպէս պիտի շոյեմ սիրելիս

ԿԱՊՈՅՏ ՍԷՐԵՐՈՎ
Շուկայ գացի - գնեցի երկու կապոյտ
Մէկը ծովուն համար մէկը երկինքին -

- Ինչու համար երկու

- Հապա քանի

- Թող ըլլայ չորս

Հատ մը հովուն համար - հատ մը անձրեւին

- կամ թող ըլլայ հինգ

(հատ մըն ալ կապոյտ անձրեւը ծծող

կապոյտ հովուն տակ եփող հողերուն)

- Շուկայ գացի որ

- Ինչու համար հինգ

- Հապա քանի

- Թող ըլլայ տասը - թող ըլլայ հարիւր -

- ըլլայ անհաշիւ
աշխարհ ողողուի կապոյտ սէրերով -

Շուկայ գացի - մտքիս մէջ

Ինչու համար երկու

Ինչու համար կապոյտ

ԱՆՓՈՓՈԽ ՍԻՐՈՅ ԵՐԳԵՐ
1

Բաժակին բերնին
Երբ մատ մը սէր
Կապէ գինին
Ատենն է խմելու

իրարու կենաց

2

Մեղր պիտի քսեմ շրթունքիդ

ու պիտի

մեղուները բեղմնաւորեն քեզ

3

Տափարակ սիրտերու համար ալ

յարմար սէրեր կան -

Անոնք հորիզոնական կ՚ըլլան

ու կերկարին անշեղ

ւսռանց սիրտի մը հանդիպելու



4

Սա չորս տողը գրելու համար
ով գիտէ քանի սիրուհի փոխեց
- վերջինը շիլ էր -

չորրորդ տողը չկրցաւ գրել

5

Պատմել անալար

թէ ջուրը ինչպէս վեր հանել պատէն

առանց որ սիրտը թրջի

Երբ կէս գիշեր է - պահն է անուրջի

Երգերը իրենց երգիչ կը զատեն

Մինչդեռ իմ երգս - թոռ թռչունի

Թռիլ կուզէ - թեւ չունի

6

Հեղ մը դուն - ես

հեղ մը ես - դուն

փոխնիփոխ

Հեղ մը ես - դուն

հեղ մը դուն – ես

փոխնիփոխ
Հեղ մըն ալ

Ես - դուն

դուն - ես

նոյն պահուն -բերանփոխ
Ի վերջոյ

Ես - ես - դուն - դուն –

անփոփոխ

7

Երբ գոյացաւ սկիզբը - սկսաւ
Երջանկութեան կոկոնի մը նմանիլ
- Տակաւին տատամսոտ էր օրը
Բայց մենք գոյնզգոյն լամբարներ վառեցինք
Քանի որ ամէն սկիզբ պէտք է դիմաւորել այդպէս

ընդհանրապէս

8

Ով ըսաւ քեզի որ

Բեղմնափոշի ցանես

բառերուդ վրայ -
Հովը կ՚առնէ կը քշէ զանոնք

արեւածաղիկէ արեւածաղիկ
Մինչդեռ անոնք յարմար տեղ մը կը փնտռեն

ամենօրեայ սիրերգի մը մէջ

9

Համառօտելով

Ինչ որ ըսել պէտք էր ըսինք

համառօտ կերպով
Իսկ այն որ չըսինք
Ինչ որ չկրցանք ըսել - այն Էր որ

խաղ մըն Էր ամէն ինչ
Անմեղ խաղ մը զոր ամառ գիշերով
Կը խաղանք առանձին

ԿՈՏՈՐԱԿԱՒՈՐ
Կոտորակաւոր
կ՚ըսեմ այն սիրոյն
զոր անհաւասար
ես կը բաշխեմ շատ

շատ մը սիրտերու

Իսկ որակաւոր
կըսեմ ես սիրոյն
երբ քեզ կը սիրեմ

այսպէս հեռուէն
- ինքս կոտորակ

ԽՈՇՈՐ ՀԱՄԲՈՅՐ ՄԸ
Գիտէի թէ - ըստ իրեն -

սէրը ախտ մըն է

որ իր հետ վիշտ ու տառապանք կը բերէ -
Հարցուցի թէ սէրն ինչ է

ըսաւ - սէրը ախտ մըն է

որ իր հետ վիշտ ու տառապանք կը բերէ -

Գիտէի թէ - կեանքին մէջ

սիրած չէր ան տակաւին Հարցուցի - բնաւ սիրեց կեանքին մէջ

ըսաւ - սիրած չեմ բնաւ կեանքիս մէջ

Բայց միւս կողմէ գիտէի
թէ կը սպասէ որ խոշոր

համբոյր մ՚իջնէ երկինքէն

ել ամէն ոք այդ համբոյրէն

իրեն բաժին մը հանէ -
ու հարցուցի

- ըսէ - ինչի կը սպասեն -
ըսաւ - խոշոր համբոյր մը

պիտի իջնէ երկինքէն
- երբ իջնէ

ամէն ոք այդ համբոյրէն
իրեն բաժին պիտի հանէ ու սիրէ -

- Մնաս բարով երբ ըսէի
երթաս բւսրով կ՚ըսէր ան -

Մնաս բարով ֊ ըսի ես ֊

երթաս բարով - չըսաւ ան

ԱՒԵԼԸ
Առաւօտ կանուխ
Քալել լեռն ի վեր
ու երբոր քալել
անդրադառնալ թէ
Քալելը մոռցած

ճամբան ամէն աղտ
աւլել ու աւլել
ու երբոր աւլել
անդրադառնալ թէ
աւելը մոռցած

ԱՐԹԱՔԻ
Բառերս շալկած կ՚երթամ ծովափ - սրճարանը կը նստիս -
Արթաքին - սպասեակը - կու գայ հարց կու տայ ինչ կուզեմ
Կ՚ըսեմ, բառ մը բեր - Արթաքի - շաքարը շատ -
Սա սիրոյ տաղին մէջ բառ մըն ալ դուն ունենաս -

Շառեր մեղմ կ՚օրօրոփն ծովէն փչող սիւքին հետ -
Կ՚ըսեմ - ծառ մը հասցուր - Արթաքի - շաքարը շատ -
Սա սիրոյ պարտէզին մէջ ծառ մըն ալ դուն ունենաս -

Զոյգեր - ոմանք կելլեն լեռն ի վեր - ոմանք դէպի ծով -Կըսեմ - սիրտ մը շահէ - Արթաքի - շաքարը շատ -
Սա սիրոյ աշխարհին մէջ եար մըն ալ դուն ունենաս -

Արթաքին գաւաթ մը սուրճ կը բերէ - անուշ - գաւաթ մը ջուր-
Կըսեմ - բարձր բռնէ գլուխդ - դէպի սար - Արթաքի -
Սա սիրոյ լեռներուն վրայ սար մըն ալ դուն ունենաս -

Ձայներիզ թերեւս - թերեւս ձայնասփիւռ ֊ գնչու մը կը նուագէ -Կ՚ըսեմ - սիրտդ պրկէ - ներդաշնակ - լարէ - Արթաքի -
Սա սիրոյ ջութակին վրայ լար մըն ալ դուն ունենաս -

Բառերս շալկած կ՚երթամ ծովափ - սրճարանը կը նստիմ -
Ես Արթաքիէն շատ բան կուզեմ արդեօք

ԱՅՍՕՐ ԿԱՂԱՆԴ է
Այսօր Կաղանդ Է ըսելու համար
Նախ պէտք է մէկ երկու հազալ ու լաւ մը

կոկորդը մաքրել

- Այսպէս աւելի հանդիսաւոր կ՚ըլլայ

Ու եթէ զոյգ ակնոց կը գործածէք միշտ

- մէկը հեռուի - միւսը մօտի -
Պէտք է որ ակնոց փոխէք անպատճառ
Յետոյ կոճկուիք

- Այսպէս աւելի պաշտօնական կ՚ըլլայ -

Հարկ չկայ ըսելու թէ ոտքի կենաք

ու ձեր թեւերը բանաք լայնօրէն

իբրեւ թէ բովանդակ աշխարհն ու մարդիկ

Եղբայրական սիրով գրկելու համար -

Պիտի ձեր դէմքէն ժպիտն անպակաս

ձեր աչքին շիթ մը արցունք պահէք միշտ

- Այսպէս աւելի ազդեցիկ կ՚ըլլայ -

Յետոյ նորէն մէկ երկու հազաք ու մաքուր կոկորդով

- ու հաւանաբար ալ մաքուր սիրտով -
Բարի Կաղանդ ձեզ ըսէք ամէնուն

Յետոյ ականջ տաք դուք ալ Կաղանդին
թէ ինչ կը պատմէ ձեր վաղուան մասին

- Այսպէս աւելի տօնական կ՚ըլլայ -

Օր մը վերջ մոռնաք թէ ինչ էր ըսաւ -

- Այսպէս աւելի բնական կ՚ըլլայ –

ԹԱՓԱՌՈՒՄ
Մեծ բառեր
Երբ ենք այսքան ամբարեր ֊
Փոխանակ ճիշդն ըսելու
Անոր շուրջն ենք թափառեր

ՔԻՉ ԱՌԱՋ
Զարմանքը

տեղի պիտի տայ համակերպութեան

Այլեւս

տրտմութիւնը պիտի չհալածէ քեզ
եթէ շրթներդ լուաս ծովուն մէջ
ու երկարես դէպի գիշեր

Պիտի անանուխներ սպրդին մազերէդ ներս
յետոյ դուն քեզ պիտի զգաս մինակ
ժայռերուն ծովուն
ու ճայերուն հետ

Թախիծը հեռուէն պիտի հետեւի քեզի
Բայց դուն անկէ չէ որ կը փախչիս
Հիմա հաճոյքը ջրվէժի նման

կը յորդի ափերէդ

հիմա թաց է սիրտդ

ՔԻՉ ՎԵՐՋ
Քիչ վերջ պիտի նայիս ետեւէս սրտաբեկ
աչքերդ ծանրաբեռն

տարտամ պատկերներով

Քիչ վերջ պիտի խօսիս դուն քոլ ստուերիդ հետ
ան պիտի ըլլայ ճերմակ
ու պիտի գոյնզգոյն գորգին վրայ իյնայ

որպէսզի կիսաբաց դրանը ետին

մխիթարէք զիրար - ստուերդ եւ դուն -

Քիչ վերջ պիտի անդրադառնաս

թէ ջուրը պարպուած է ծաղկամանին
յետոյ նորէն քիչ քիչ լեցուելու համար
քեզմով

Քիչ վերջ պիտի անցնիմ պատուհանիդ առջեւէն
առանց քեզ տեսնելու

ՏԵՂԱՓՈԽՈՒԹԻՒՆ
Փոշի փրցնող
Կաշի թռցնող

զառիվերէն վեր կը քալէք

- աջին

Նեղ փողոց մը կայ

քարտէս փախցնող

աղուէս վախցնող -

Դուք այդ փողոցը չէք մտներ

- ուղիղ

կը շարունակէք
ձախին արձանն է Անծանօթ Փորին

չէք կենար - կ՚անցնիք

Կը հասնիք դատարկ թուփեր արածող

տուփեր տարածող

Հրապարակը գաճին ու լաճին

Մարդ ըսուածն արդէն թռչտող թռչուն

- ուր էք - ուր էիք -
ԵՍ ՈՒ ԴՈՒՆ ՄԵՏԱՂ
ԵՍ ՈՒ ԴՈՒՆ ՄԵՏԱՂ
Տարիներ զեղուն
Ես ոսկի ձեղուն -
Դուն զուր զառամած
Զինկ տախտակամած

Մինչ ես փնտռտուք եւ վազք պատէ պատ -
Զսպանակ պողպատ -
Դուն մրափ ու նինջ
Թիթեղէ ոչինչ

Կեանքը կաղապար
Կը ճնշէ կապար -
Երկաթ ես ու դուն

Ինծի բախտ

անխախտ
Քեզի տաժանք

- ժանգ -

Պղինձ մատանի
Թոյլ մի տար որ քեզ խորշակը տանի

Դէմ դիր ինծի պէս

Արծաթէ աղուէս



1992ԷՆ ՎԻՏԷՕՔԼԻԲՆԵՐ
1

Բառերը խումբ խումբ կը նետեմ

Ինչ որ կը մնայ ասդին

Նորէն բառեր են

2

Չորս տողով քերթուած մը կայ

Ամէն բան ունի կը կարծէ

Բացի իմաստէ –

Եւ երջանիկ Է

3

Կորսնցնէ - կը շահի

Տարօրինակ մարդ մըն է

Երբ յաղթուի կը յաղթէ



Այդքան տարի է անցեր

Տակաւին ողջ է

4

Չորս եղանակ ունի տարին –

Գարուն ամառ աշուն ձմեռ –

Իսկ ես կ՚ապրիմ հինգերորդը

Ես իմ մէջ

5

Թուղթը կը պառկի կռնակի վրայ

Սրունքները բաց



Ու գրիչը կ՚երթայ կու գայ

Քերթուած կը գրէ

6

Ամէն քերթուած առանց խաչի առանց քարի խաչքար է

ԵՌԱՆԿԻՒՆՆԵՐ
1

Տարբեր ակեր կը փնտռենք
որ նոր իմաստ բերենք կեանքին

ակերը նոյն - տարբերակներ կու տանք լոկ

2

Քերթուած մը պէտք է ըլլայ հունտի պէս

որ երբ աւարտի
չաւարտի - ծիլ տայ - վերապրի մեզի հետ

3

Ան զտարիւն բանաստեղծ էր
Ելաւ արիւն տալու գնաց
իր արիւնէն պահանջք չկար - մերժեցին

4

Պատրաստ կաղապարներ առնել - լեցնել -
Դիւրին է - բայց օր մըն ալ քեզի կը հարցնեն

- Արուեստը ուր է -

5

Երկու ծովամայր - գլուխ
գլխի այս անսահման տարածութեան
Մայրը մենք ենք կըսեն իրարու



6

Կարօտենին հսկայ ծառ
մշտադալար կարօտի –

շուք չի տար

7

Չկրրցաւ վանքին հալերը ուտել

Սուտ խենդ եղաւ բայց ոչ հաւ ոչ ալ վանք

Հիմա ձուկ կ՚որսայ պղտոր ջուրի մէջ

8

Նաթիւրմորթ մը գծել ուզեց -
նկարիչը - անօթի Էր

թապլըտօթ մը գծեց

9

Քանի կը գրէր - այնքան

կը մխրճուէր սեւին մէջ –

Վերջակէտ մը փնտռեց – չգտաւ

ՓԵՓՍԻ
- Անկցի - անկցի - պոռալէն

Կը քալէին
Բազմասիւնները ցասկոտ

Որու դէմ էր - ինչ բանի դէմ
Չէր գիտեր

- Բայց կը քալէր անոնց կողքին

Ել անոնց հետ

Պոռալէն

Օդը տաք էր
Սրելուն տակ կ՚այրէին

Երբ կ՚անցնէին

Մանօլիին
Սրճարանին առշեւէն -

- Գնաց նստաւ շուքի մը տակ

Մանօլ ըսաւ
Փեփսի մը բեր սառի պէս

- Անկցի - անկցի - կը պոռային

Կը քալէին
Բազմութիւնները ցասկոտ

Անոնց ձայնը
Կը հեռանար
Կը մեղմանար
Չէր լսուեր

ԴԱՐԱՑՈՅՑ
(1990)
Ժամը ինն է - արդէն ուշ է բաւական -
ժամը տասն է - տասնըմէկն է - կը զգաս թէ
վախճան մը կայ

եւ ամէն ինչ կը դիմէ այդ վախճանին

ու հիմա

չես գիտեր թէ տասներկուքին քանի կայ

չես գիտեր երբ

տասներկու հեղ

պիտի լսես թէ ալ չկաս - հէք տարի -

Անմահներուն մի հարցներ ժամի մասին - չեն գիտեր
անոնց թեւին

փոխանակ պարզ ժամացոյցի

դարացոյց մը կայ շքեղ
Երբ հարցնես - պիտի նային

հանդիսաւոր պիտի ըսեն

քսանըմէկին տասը կայ

ԲԱՐԵՒԱԳԻՐ
Ես գլխագիր անդաստական
ձեր հասարակ անուններուն

առջեւ յանկարծ

ու սխալմամբ

զետեղուած

ես ծածկագիր

ձեր երկսայրի ապրումներուն

բանալի

միջնադարեան ես գրչագիր

հին սուրբերու
հին կուռքերու
գովերգութեան անձնատուր

ի վերջոյ ես վաւերագիր
առհասարակ

ձեր ամէնուն
մեր ամէնուն
եւ բոլորին
անկարելի երջանկութեան թարգմանիչ

ԿԱՐՕՏ
ՊԱՂՏԻԿ ՅԱԿՈԲԵԱՆԻՆ

Չկան անոնք որոնց հետ կրնայինք նստիլ
Խօսակցիլ միատեղ օդէն ու ջուրէն
Եւ օդէն ջուրէն խօսելով հանդերձ
Համ առնել խօսքէն

Չկան անոնք որոնց հետ կրնայինք լռել

Չկան անոնք որոնց հետ կրնայինք անշարժ
ճամբորդել դեռ անկոխ աշխարհէ մը ներս -
Տարբեր վերաճանչնալ ծանօթները հին

Զարմանալ միատեղ

Չկան անոնք որոնց հետ կրնայինք տեսնել

Ու չկան անոնք որոնց հետ կրնայինք
- Յիշելէն աւելին - վերապրիլ նորէն
Այն օրերը որոնք իբրեւ ապագայ
Ապրեր ենք շատոնց - ապրեր ենք արդէն -

Չկան անոնք որոնց հետ կրնայինք մեռնիլ

ԱՆԱՐՄԱՏՆԵՐԸ
Արմացան

զարմացան ափ ի բերան մնացին պէտք չէր երթալ - բայց գացին Երթալ պէտք էր - չգացին

Արմանքով

զարմանքով Կծկուեցան քովէ քով ֊ վախնալ պէտք էր - չվախցան պէտք չէր վախնալ - բայց վախցան

Արմանքի

զարմանքի շրջապատին յանդիման պէտք էր կանգնիլ - ծռեցան ծռիլ պէտք էր - կանգնեցան

Արմանքէ

զարմանքէ երբ յագեցան լիովին պէտք էր ապրիլ - չապրեցան մեռնիլ պէտք էր - չմեռան

ՍՓՕՐ ԹՕԹՕ
Մրցում առաջին - յաղթեցիր ով յոյս -
Մրցում թիւ երկու - պարտուեցայ ես
Մրցումէ մրցում - յաղթողը միշտ դուն
Ամէն մրցումի պարտուածը ես -



Անակնկալ մը կը պահեմ վերջին
Վերջին մրցումին ես պիտի յաղթեմ

ՕԴԷՆ ԶՈՒՐԷՆ
Ես արեւ չեմ - արեւ չեմ որ ատրորակ ֊

Օդէն ջուրէն
Մայրամուտին բոցավառումն արծարծեմ

- Արել չեմ

Ես տերեւ չեմ - տերեւ չեմ որ դալարուտ
Օդէն ջուրէն

Կանանչ գանձեր ամբարեմ -
Ես տերեւ չեմ - տերեւ չեմ

Ես գիշեր չեմ - գիշերն իսկ չեմ
Օդէն ջուրէն

Սեւ սաթն ինչպէս արտադրեմ –

Գիշեր չեմ որ սեւումուր

Ես հով չեմ որ օդէն ջուրէն
Ալք ու ալիք քանդակեմ
- Փոթորկաշունչ հով չեմ որ -

Տրուպ քերթող մ՚եմ պարզապէս

Քիչ մը ինձմէ

Քիչ մը ձեզմէ
Ու քիչ մըն ալ օդէն ջուրէն կը ճառեմ

ՄԵԾՆԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Մեծցիր հոգիս - մի մանկունակ մնար

- Քանի սերունդ ծաղիկ

բացաւ - թոռմեցաւ -
Իսկ դուն մանուկ ես - մանուկ մի մնար

Թէ մանուկ մնաս - գիտցիր որ - հոգիս -
մարդիկը չար են

- հագար չարիքով քեգ կը չարչարեն –

մեծցիր որ տոկաս

որ հաւասարի հաւասար կռուիս

յաղթես - դիմանաս

Իսկ եթէ մեծնալ չուզես - դուն գիտես –

միշտ այդպէս մանուկ ու պարզ կը մնաս -

խաղով կ՚ընդունիս

կատակով կու տաս

ու կանգիտանաս
թէ կեանքը կրնայ օր մը քեզ կլլել

- կեանքն ինչ է - կ՚ըսես

Սակայն նորէն ալ մանուկ մի մնար -
Մեծցիր որ մեծնամ ես ալ քեզի հետ -

ՎԱԹՍՈՒՆԱՄԵԱԿ
Վաթսուն տարին կարեւոր չէ
Հիմա ես

յիսուն տարի վերջը կը խորհիմ

Այն ատեն

հարիւր տասը տարու պիտի ըլլամ
ու նորէն

ապագայի երազներ պիտի հիւսեմ

Երէկ գիշեր երկար խորհեցայ
ու որոշեցի չմեռնիլ տակաւին

Որովհետեւ

վաթսունը գրեթէ կէսն է կեանքին
ու որովհետեւ աշխարհ

պիտի շատ գեղեցիկ ըլլայ յիսուն տարի վերջ
Աշխարհ փոխուած պիտի ըլլայ հարիւր տասն անգամ
Մեղք որ դուք պիտի չտեսնէք

- Դուք - ձեզմէ շատեր - հող դարձած պիտի ըլլաք

ու ոչ ոք պիտի յիշէ ձեզ

- Իսկ ես պիտի ծերանամ խորհելով թէ դուք չկաք

թէ դուք չհասաք այս գեղեցիկ օրերուն

Յետոյ մէկը պիտի ըսէ ինծի

թէ հարիւր տասը տարին ալ չի բաւեր

պատշաճօրէն

կուշտ ու կառ մեռնելու համար

Ուրիշ մը - թէ որքան դժուար է մեռնիլ
Երբ մարդ հարիւր տասը տարու է արդէն -



Վաթսուն տարին կարեւոր չէ
Հիմա ես

յիսուն տարի վերջը կը խորհիմ



69
Թէպէտ դժուար է նախընտրել

-Թէպէտ

Նոյնքան դիւրին է սիրել կամ ատել
Ու երկընտրանքէ մը վերջ վերանալ -
հոգիս - հիմա պահն է վերանալու

Թէպէտ դիւրին չէ բաշխուիլ

- Թէպէտ

Նոյնքան դժուար է չանսալ հին կանչին
Խուսափիլ ամէն ջանքէ - թերանալ -
Հոգիս - հիմա պահն է վերանալու

Թէպէտ դժուար է հանդուրժել

- Թէպէտ

Նոյնքան դիւրին է լալ եւ ափսոսալ

Փախչող օրերուն նայիլ - ծերանալ –

հոգիս - հիմա պահն է ծերանալու

Թէպէտ դիւրին չէ ապրիլը

- Թէպէտ

Նոյնքան դժուար է մեռնիլ մէկ շունչով

Աշխարհն - ամէն ինչ - լքել հեռանալ –

Հոգիս ֊ հիմա պահն է հեոանալու։

ԵՕԹԱՆԱՍՈՒՆ ՏԱՐԵԿԱՆ
Դուրսը ծառին թառած կատու մը մինչեւ լոյս մլաւեց Եօթանասուն տարեկան

Ելայ հագայ մուճակներս փսփսացին իրարու Եօթանասուն տարեկան

Բացի ծորակը - ծորակին ջուրը զարկաւ երեսիս Եօթանասուն տարեկան

Սանտր-ածելի-ուշի ուշով կը դիտէր զիս հայելին Եօթանասուն տարեկան

Փողոցներուն գարունն էր որ ես կ՚անցնէի իր քովէն Եօթանասուն տարեկան

Ամէն մէկ քայլս արձագանգ կա տար միշտ նոյն աղմուկով Եօթանասուն տարեկան

ծանրաշարժին մէջ աղջնակ մը տեղ տուաւ որ նստիմ Եօթանասուն տարեկան

Պզտիկ աղուոր աղջիկ մըն էր - չըսի կրնամ քեզ սիրել
Եօթանասուն տարեկան



Շարժավարին կեցիր ըսի - չկեցաւ

ՀԵՏԵՒՈՒԹԻՒՆ
Վերջաւորութիւններու լայնանիստ անտառին մէջ

Ուր վերջալոյսին մարմրուն շողը կը մաղուի
Մոռացումի վերջընթեր սաղարթներուն ընդմէջէն

Ուր խարխուլ ճիւղին վրայ լերկ

Փետրաթափ թռչնազգին կ՚երգէ վերջին անգամ
Եւ ուր կէս քուն կէս արթուն

Խլուրդը ծերունազարդ Ինքն իրեն գերեզման կը կառուցանէ փտած տերեւներով

Դուք զիս շա՜տ կը փնտռէք - կը փնտռէք զիս
Ես որ ծիլ եմ մատղաշ Ես որ ծիլն եմ կանանչորակ ՚գրեթէ թափանցիկ–
Որ ձեզի ապագայի մասին կը խօսիմ -

Ես որ սկիզբն եմ գալիք աղուոր աղուոր օրերուն
Զոր ոչ դուք ոչ ալ ես
Պիտի չտեսնենք
ԱԼԻՒՐԻ ՊԱՐԿ
ԱԼԻՒՐԻ ՊԱՐԿ
Եթէ դուն

բանաստեղծ բարեկամ մը ունիս -որ
կը գանգատի թէ սպառեր է - հատեր -
թէ այլեւս տող մ՚իսկ նոր բան չի գրեր

Սի հաւատար

- զինքը լաւ մը ցնցէ

ցնցէ ու թօթուէ

փայտ մը առ ու զարկ
- մարդը մարդ չէ - ալիւրի պարկ

քանի ցնցես ու թօթուես

որքան զարնես
ինչ նոր վանկեր կը թափթփին

ինչ նոր տաղեր կը ծնին

Կը հիանաս - նորէն ալ

գիշերանց երբ առանձին ես - կը խորհիս

անոր ու քու միջեւ ինչ բանն է տարբեր -

- ու քունդ կը փախի -

ԲՈԼՈՐ
Ես անհամարձակ

ու երկչոտ
Կուզեմ ամէն ինչ լուծել անձիս մէջ

ճանչնալ այնքան լաւ
որ նոյնանանք մենք-բոլորը եւ ես



Բ-ը բազմութեան ձայնն է քանի որ

Լ-ը լիացում լիալուսնի պէս
Ր-ն այն րոպէն Է

զոր ձերբակալել կը փորձենք զուր տեղ

մինչ զոյգ Ո-երը
Կը մնան միշտ նոյն հարցումը թէ ով

ՀԱՄԱԿԵՐՊՈՒՄ
Որ պտուղն է լինելութեան

Ու չի խամրիր արեւահար

ամէնքով այդ էինք ուզած -

Մինչդեռ ծառն էր - տապալեցաւ -

Մինչդեռ մենք այդ չէինք ուզած

Ուզենք չուզենք

Կը մասնակցինք

այս նոր խաղին անփառունակ
որ կեանք ու մահ կ՚ընդելուզէ

Որ սանդուղն է անեզրութեան

Չի հանդուրժեր ոչ մէկ էջքի

ամէնքով այդ էինք ուզած -

Մինչդեռ սարն էր –խոնարհեցաւ–

Մինչդեռ մենք այդ չէինք ուզած

Ուզենք չուզենք

Կը գիտակցինք

թէ հին նահանջ մը շարունակ
մեր խորքին մէջ մեզ կը խուզէ

Որ ցնցուղն է երանութեան
Խանդ կը սփռէ անխտրաբար

ամէնքով այդ էինք ուզած
Մինչդեռ սիրտն էր - ժանգոտեցաւ -
Մինչդեռ մենք այդ չէինք ուզած
Ուզենք չուզենք
Կը մեղսակցինք

հին երգերու հետ մանկունակ -
թէ ամէն երգ մեզ կը յուզէ
ամէնքով այդ էինք ուզած

ՈՒՂԻՂ ԱՆԿԻՒՆ
Մինչ բոլոր մարդիկ
հորիզոնական
Իսկ ես ուղղաձիգ -

որու որ գացի
Ուղիղ անկիւն մը շինեցինք իսկոյն

Ըսի թէ կրնան
Ուղիղ անկիւնին վստահիլ անոնք -

կրնան հաւատալ
Թէ ուր ալ ըլլայ - ինչ ձեւ ալ ըլլայ

ուղղամտօրէն
ուղիղ իննսուն աստիճան է ան

Մինչդեռ - հարցուցի - դուք կրնաք արդեօք
առանց չափելու եւ չափչփելու
առանց մանրամասն հաշուի զարնելու

սուր ըլլայ թէ բութ
նուիրել անկիւն մը ձեր սիրածին

եւ ինքնավստահ
ըսել թէ քանի աստիճան է ան

Իրաւունք տուին -
յետոյ պառկեցան

հորիզոնական
նորէն քուն մտան

ԴԷՊԻ ԶԵՐՕ
Սնամէջ

օղակ մըն էր - որ պառկեր

կը յօրանջէր մեղկօրէն

- Առի վզիս անցուցի -



Կարծեցի որ ծանրութենէն պիտի կքիմ - մինչդեռ ես
զիս փետուրի պէս թեթել -
թթենիէն թութ գողցող

ճնճղուկի պէս արագաթռիչ զգացի

- կամ թէ այդպէս էր արդէն - չէի գիտեր - ով գիտէ -

Յետոյ վիզէս հանեցի
Դէմս առի - գարուն էր

- Հովը կանանչ - լեռը կանանչ - ձին կանանչ -
կարծես զերոն չէր աշխարհն էր զոր հիմա

կը տեսնէի այնպէս ինչպէս չէի տեսեր դեռ երէկ

Անոր անգոյ բոլորակին մէջ նետուեցայ - ու յանկարծ

պարապութիւն մը լեցուեցաւ ինձմէ ներս -
վիշտ ու զրկանք - զղջում ու դաւ- կը չքանար ամէն ինչ -

Զերոյէն դուրս ցատկեցի

- Ան կսկլոր՝ սնամէջ
կը յօրանջէր մեղկօրէն

ԲԱՆԱԼԻԻՆ ԾԱԿէՆ
Կղպանքին մէջ

Բանալին կը դառնայ ետ
Լեզուակ մը կը շարժի դէպի ներս
Ու դուռ մը կը բացուի

դէպի կեանք

Յետոյ կը կղպուի դուռը մեր վրայ

- Բանալին կը դառնայ առաջ
Լեզուակը դէպի դուրս -

Ու փակ դրան ետեւ

Կը մնայ հաճոյքը ապրելու

Այն ատեն մենք

Կը դառնանք ետ
Ու բանալիին ծակէն
Կը դիտենք մենք զմեզ

ԾՈՒՂԱԿ
Կու գան թանձրանիստ կը կառչին լեզուիդ

եւ այնուհետեւ ինչ որ դուն ըսես

- ըսել փափաքիս
ինչ որ յօրինես

- յօրինել փորձես

- կը տեսնես որ միշտ

այն ինչ որ կուզեն ուր որ կը մղեն

նոյնը կ՚ըսես դուն

նոյնը կը կրկնես

Խուսափիլն ի զուր -

զօրեղ են անոնք
անոնք - դարաւոր իրենց իմաստով -
սերունդէ սերունդ անցնող պատկերով -
իրենց պարտադիր գլանը կը քշեն
անգութ կը հարթեն ամէն նորութիւն



Իսկ ես որ ըմբոստ
Հազիւ երկու բառ դրած քով քովի
Ես զիս աննման երգիչ կը կարծեմ -
Կը ջանամ անսանձ ճախրել բառէ բառ

- սակայն ի վերջոյ
անխուսափելի լուծը կը յաղթէ

ու հասարակին

սովորականին

ծուղակը կ՚իյնամ

ՔՈՒՆ
Գիշեր մըն ալ պառկեցաւ որ
Հողին հարսնիքն՝ ամպերուն -
Առատութեան լուր մը նստաւ
Թուշերուն



Գիշեր մըն ալ պառկեցաւ որ
Հսկայ քաղաքն իր ծոցին -
Ու Երկարեց տաքուկ թեւերն
Ուրիշին



Գիշեր մըն ալ պառկեցաւ որ
Քաղաքին մէջ քունն իշխան -
Դեռ երազանքը չաւարտած
Քնացաւ

ՄԷԿ ՄԷԿ ՇԵՐՏ ԵՐԿԻՆՔ
Աստղեր հաւաքել

Մէկ ծովը առնել - խառնել միւս ծովուն
- մէկ դին ովկիան - միւս դին ապառաժ
Նստիլ ու համրիչ քաշել աստղէ աստղ



Օր մըն ալ սղոց մը բերել հսկայ
ու հասուն կարմիր ձմերուկի պէս
Երկնակամարը բաժնել շերտերու

Ու յետոյ - ինչպէս կամ երբ - ով գիտէ -
Երկինքի դեռ թարմ մէկ բացուածքէն ներս

երթալ անհետիլ



Մեզ թողուլ այսպէս

Մեր ձեռքերուն մէջ մէկ մէկ շերտ երկինք

ԴԵՂԻՆ ՎԱՐՏԻՔՈՎ ԿՌՓԱՄԱՐՏԻԿԸ
Վերջապէս ան ալ մարդ է

Կը հրճուի կամ թէ կը տխրի -

Երբ զինքը ծափահարեն ուրախ է

Կը տխրի երբ իր մէկ հարուածը վրիպի

պարապին երթայ

Երբեմն ինքն ալ կը գիտակցի թէ՝ մարդ է
Ատոնք այն պահերն են

ուր թուշը գետնէն չի կրնար վերցնել
Այս գիւտէն սքանչացած

Կամ ուշքը կը կորսնցնէ
Կամ խելքը գլուխը կու գայ

չափէն աւելի

Մեղք որ միւս մարդիկը շատ անհամբեր են
Հազիւ մինչեւ տասը կը համրեն

- Կեցցէ յաղթողը

ՄՐՑՈՒՄ

Մէկ քայլ առաջ Ենք մենք բնութենէն

կամ թէ երբ այդպէս ըլլալ կը կարծենք

կը նշմարենք թէ

ինք - բնութիւնը -

արդէն երկու քայլ առաջ է մեզմէ

Նորէն կը վազենք որ առջեւ անցնինք
- դարեր ու դարեր վազեր ենք այսպէս -
իսկ բնութիւնը - անշարժ - անայլայլ -
միշտ սպասեր է որ հասնինք իրեն



որ հասնիլ կարծենք

ի վերջոյ օր մալ որ լուծուինք իր մէջ

ՈՐՍՈՐԴԻ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ
Ա.

Որսորդ ըսածդ այսպէս ըլլալու
Քովն ի վեր քալող շուն մ՚ունենալու
Ուսին հրացան ունենալու է
Նշան առնելու
Կրակելու չէ



Որսորդ ըսածդ այսպէս ըլլալու է

Բ.

Դուք որսորդ - ես որսի շուն -
Դուք կորսաք - ես կը ժողվեմ

Ձեզմէ գաղտնի կ՚ողջնցնեմ -

Թէ թռչուն է դէպի երկինք

Թէ նապաստակ - մարգերէն վար

Կարձակեմ

Յետոյ կու գամ կ՚ըսեմ - Տէր

Դուք նորէն

Պարապին էք կրակեր

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹԻՒՆ
Բարեկամներ -շնորհակալ եմ ձեզի -

դուք աննշան խոտին գովքը հիւսեցիք՝

Ել անոնք որ -ինծի պէս-

Ծառ ըլլալու տենչով ծնան – չեղան - ու խոտ մնացին–

Անոնց եւ իմ անունով

Շնորհակալ եմ ձեզի -

Բարեկամներ - շնորհակալ եմ ձեզի–

զիս տաքցուցիք լուսաշողշող արեգակով որ ձերն է–

Ձեր անձրեւէն ինծի բաժին հանեցիք

Ու ձեր փարթամ անտառներուն մէջ թոյլ տուիք որ ծլիմ–

Շնորհակալ շնորհակալ եմ ձեզի



Ճեղքեր բացիք ձեր թանձրախիտ

սաղարթներուն մէջ որ մենք

- Ես ու անոնք որ ինծի պէս

հողին փակած խոտ ենք միշտ

Որ մենք տեսնենք կարօտագին

երկնակամարը կապոյտ–

- Սեր բոլորին անունով

Այդ անսահման երկինքին չափ

շնորհակալ եմ ձեզի՝

ՈՒՍՈՒՑԻՉ ԸԼԼԱԼ
Ուսուցիչ ըլլալ
եւ սորվիլ ուզող ուղեղներէն ներս
նոր գիտելիքներ ներմուծել ջանալ

փորձեր էք բնաւ

Չէք գիտեր ինչ խոր հաճոյք է - կը զգաք
Հեղ մը որ համը առիք - այրեցա՜ք -
Չէք կրնար ղիւրաւ պրծիլ ազատիլ
Ձեզի ով ըսաւ ուսուցիչ ըլլաք



Ձեր ու սան կոչուած
Այդ փայլուն աչքով դէմքերուն միջեւ
Սիրոյ կամուրջ մը կը շինուի տակաւ
- Ալ ուրիշ ճամբայ չկայ ձեր առջեւ

թակարդը ինկաք
Կը դառնաք դառնաք ու նորէն հոն էք

Փորձեր էք բնաւ
Նոր գիտելիքներ ներմուծել ջանալ
Բան սորվիլ ուզող ուղեղներէն ներս
Սիրոյ կամուրջէն անցեր էք բնաւ

ԿԵՐ

Երբ զգաք թէ

Այլեւս

Մարդոց - մարդկութեան տալիք բան չունիք

Ենիճամի
Թռչուններուն կեր տուէք -

ՍԻՐԱՅՕԺԱՐ
Եթէ կ՚ուզէք որ
ձեր արժանապատուութիւնը վիրատրոփ

հեռաձայն մը կը բաւէ –

սիրայօժար

պատրաստ ենք



կամ եթէ ձեր փափաքն է
որ ձեր տրամադրութիւնը խանգարուի

մի մտահոգուիք

դիմեցէք մեզի
քսանըչորս ժամ բաց ենք ամէն օր



նոյնիսկ կրնաք ցանկալ
որ ձեր վստահութիւնը չարաչար գործածուի

սիրով կ՚ընդառաջենք

մի մոռնաք անհրաժեշտ սարքաւորումը ունինք



Իսկ որպէսզի - ըստ կամս ֊

ձեր յոյսերը ի դերեւ ելլեն

մենք պատրաստակամ
հաճոյքով կը սպասարկենք

ու վարձք ալ չենք պահանջեր



Ել մենք մեգ հպարտ կը զգանք

եթէ փորձէք անելի մատնուիլ

ու դիմել մեզի
ծեռնհասօրէն կը կազմակերպենք
ու կը տանինք անելէ անել



Շնորհակալ ենք
նորէն հրամեցէք
ՀէՔ ԽԱՐԱԼԱՄՊՈՍ
Ա.

Խարալաtպոս - յոգներ ես
Անութներդ թափ թաց թրջեր են

ու քրտինք կը հոտիս

Երէկ գիշեր ալ ճաճիկ կհրեր ես

- սխտորը շատ է փախեր -



Ըսենք որ կիները տկար են ու

կը մեռնին այդ հոտիդ
Բայց դուն - տարիքդ առած մարդ

- մազերդ ճերմկած -
Խելք չունիս



Տես - յոգներ ես նորէն -
ուժաթափ մնացեր



Հէք Խարալամպոս
նստէ տեղդ

Բ.

Եգէականի կապոյտը դիմացը առեր
ծովեզերքը

իր ճեփ ճերմակ տան առջեւը նստած
ռէչինայի գինի կը խմէ



Կիները կ՚անցնին կիսամերկ
Խարալամպոս թաքը - թուքին հետ իր

անտեսուած մարդու

ցաւը կը կլլէ -

Յանկարծ կը նայիս շիշ գաւաթ ադանդեր
ինչ կայ չկայ կը պահէ սեղանին տակ
աչքերը կը սրբէ
ու ոտքի կ՚ելլէ
կը խաչակնքէ



- Տէր Տիոնիսիոս քահանան կանցնի –

Գ.

Կենացդ - Խարալամպոս -

Ծովը անկողին

- խաղաղ փռուեր է

եւ գիրկը բացեր աղուոր աղջիկներուն -



Ատենօք դուն ալ ծով

ծովու պէս էիր փոթորկոտ
ու գիւղին կիները սոնքացեր էին շատ
թէ ծոցդ են մտեր ամառ գիշերով

Խարալամպոս - կենաց -

այս գիշեր ուզօ եւ նորէն ուզօ

այս գիշեր պուզուքի

եւ չիֆթէթէլլի -
Կիները - պարապ տուր - անոնք մարմնի աղտ -



Սակայն վիրիւս մը կը կրծէ ներսիդիդ -

Երբ ծերացար
Հէք Խարալամպոս

Դ.

Ես Պղատոնի թոռ եմ կ՚ըսէ

ու երկու խոշոր ումպ ոլզոյի միջել

կը փիլիսոփայէ

աշխարհի կիներու եւ սիրոյ մասին



Բերնին իւղը կը սրբէ հացի պատառով
- Մէկ Թասուլայով գարուն չի գար - կ՚ըսէ
(Թասուլա կը մարի խնդալէն) -



Նորէն ումպ մը կ՚առնէ ուզոյէն
շիլ շիլ կը նայի Թասուլային

- ան գեղեցիկ է տակաւին - եւ էգ -
Պատառ մը ճերմակ պանիր

ումպ մը ուզօ

- Ես Պղատոնի թոռ եմ կ՚ըսէ բարձրաձայն -



Կիներն ու սէրը կ՚անցնին փողոցէն

- թէ որուն թոռներն են - չեն գիտեր -

Ե.

Շուն շան որդի է սա Եգէականին արեւը
- կը պսակիս արեւուն տակ
փորդ կռնակդ կը տաքնան -
Բայց - Խարալամպոս -
միտքդ գէշ բաներ կիյնան

Ուրկէ ուր

կը խորհիս թէ ինչ շուտ մեծցաւ Նիցան

որ քիչ առաջ անցաւ

փոքրիկ յետոյքը օրօրելէն աջ ձախ
- Երբ հասակ նետեց

մարմինը կազմուեցաւ -

Հիմա կը նայիս

կուրծքդ կը ծեծես



- Հէք Խարալամպոս -



Բայց միշտ այրող է Եգէակւսնի արեւը -
յօդացաւերուդ աղէկ կու գայ

Զ.

Երբ որ Թասուլան մեռաւ ու
Խարալամպոս մնաց այրի - առանձին -
նախ կրակի տուաւ մակոյկը որուն հետ

ձուկի կ՚ելլէր այսքան տարի
- (արդէն նաւակը փտեր ջուր կ՚առնէր)



յետոյ մոխիրները ժողվեց խնամքով
ցանեց գերեզմանին վրայ Թասուլային
գլուխը դրաւ հոդին փոշիին

ու լացաւ

լացաւ



Տիոնիսիոս քահանան տեսաւ մխիթարեց
- որդիս - տես սա ձիթենին

որ հրաշքով է բուսեր

այս չոփ չոր կղզին -
անիկա Թասուլային հոգին է վերապրող



հիմա դրախտն Է անմեղ Թասուլան -

է.

Այնքան ալ անմեղ չէր սակայն Թասուլան -

Որ մէկը - փերեզակ Եորկոն

թէ ջրկիր Եանհն -
Հապա գեղաձայն դպիր Խրիսթաքին -
հապա Տէր Տիոնիսիոսը -
- Մեղայ մեղայ ըսաւ - խաչ հանեց երեք հեղ -

Նորէն ալ բարկութիւնը չանցաւ -
Գնաց միզեց ձիթենիի արմատին

Ը.

Թասուլային հայրը Պարպա Սոթիրին
Եւ հօրեղբայրը գինեպան Թանաշը

- երբ եկեր Խարալամպոս ուզեր էր Թասուլան -
ըսեր էին արդէն իրարու

- Հէք Խարալամպոս

գլխուն փորձանք մը պիտի առնէ որ -



Բայց անուշ փորձանք էր
ու աղուոր օրեր ապրեցան միատեղ -
իրենց կռուիլն անգամ սիրուըտելա չափ

մեղր էր - համով էր -



Երբ տեսան որ մահճակալ չէր դիմանար իրենց

որոշեցին
գիշերները գետինը պառկիլ

Թ.

Օրն եկաւ - մէկ մէկ

ամէն ինչ կը յիշես

- Հէք Խարալամպոս -



Գիշերը հանդարտ է ու ճպուռներ կան

մացառներուն մէջ

ձայն ձայնի կերգեն

- բոլոր երգերը այս չոր կղզիին

սիրոյ մասին են -
Երբեմն զուարթ - գինովնալու չափ -
Երբեմն տխուր - գինովնալու չափ -

Ու յանկարծ - կեանքին հայհոյելու պէս -
կելլես մինակդ սիրթաքի կը պարես



Դուն ինքդ կերգես - ինքդ կը պարես -
Երակներուդ մէջ

ուզօ - ագոյին հետ քիչ մը թախիծ

շատ մը ափսոսանք

ժ.

Մինչդեռ հիմա Թասուլան - ձիթենիի ճիւղ –

կը նայի վար իր Խարալամպոսին

ջուրէն դուրս ելած սքորփիթ դարձեր



Բլուրին գագաթը հողմաղացներ կան

անոնք ալ հինցած

անոնք ալ լքուած պարապին

պարապին կը դառնան –

պարապին կը դաոնան -



- պարապին կը դառնան -
ԵՐԳԻՉԸ
ԵՐԳԻՉԸ
Տանձենիին տակն - օրն ի բուն -
Երգեց տանձին գովքն ու համբաւ
Բայց արեւին ներքեւ հասուն

Տանձը չինկաւ

Ու պարտիզպանն եկաւ տարեց
Քաղէն վերջ - իր ամէնէն լաւ
Տանձը զատեց - շոյեց սիրեց

Երգչին տուաւ

ԱՐԱԳԻԼՆԵՐԸ
Իբրեւ թէ ես արագիլ եմ եղեր - սուտ -

թէ որ գաղթել եմ փորձեր
Լոկ արագիլը կը գաղթէ ձմրան մօտ

Եթէ ոչ ես որ մրմունջներս կը գաղթեն ծագէ ծագ



Իսկ եթէ միշտ բարին մաղթել եմ փորձեր
Ով կ՚ըսէ թէ գործին վարժ

ծուռ արագիլն է միայն
որ մէկ ոտքին վրայ կեցած - օրն ի բուն
հազարումէկ ըսի ըսաւ կը դարբնէ



Իբրեւ թէ ես փուճ խօսքերով թէ զիս թէ ձեզ կը խաբեմ

ու կ՚օրօրեմ եղեր անգոյ նուագով

ականջ մի տաք

արագիլի բամբասանք է պարզապէս

ԹԻԹԵՌՆԻԿԸ
Ամրան թափանցիկ անձրեւի նման
Կ՚իջնէ - թեւերէն ոսկեղէն փոշի

կը թափէ - կանցնի



Օրը պարանցիկ տօն ըլլար կարծես -
Պարտէզէ պարտէզ - մէկ վարդէն միւսին

կը պարէ - կանցնի



Փոխանցիկ են իր շարժումներն այնքան
Որ միապաղաղ կեանքդ մէկ թափով

կը փոխէ - կանցնի



Դուն թիթեռնիկ է կը կարծես - մինչդեռ
Հպանցիկ լոյսն է անունս կ՚ըսէ –

կը հպի - կանցնի

ՄԱՐԱԽԸ
Ա.

Ցատկել սորվեցաւ -
Պզտիկ մարախը երբ իր առաջին

ոստումը ըրաւ

երկինքն եմ կարծեց
- զատուեր էր հողէն հազիւ խոտի չափ -



Նայեցաւ երկինք -

Հսկայ ճայերն իսկ չէին հասներ հոն

Պզտիկ մարախին
յուսախաբութիւնն էր այս առաջին



Վրայ - դիրք բադին ու ճնճղուկին քով

ամօթով մնաց

Բ.

Երբ դեռ պզտիկ էր

մարախը - մեծ մեծ
հարցումներ կու տար ինքն իրեն

- յետոյ
պատասխաններն ինք գտնել կը փորձէր



Օրինակ - ինչու մրջիւններ կային

աշխարհի վրայ
Օրինակ - թէ ինչպէս թիթեռնիկները

կրնային թռչիլ ծաղիկէ ծաղիկ
Կամ ինչու կարճ էր անոնց կեանքն այդքան

Իսկ երբ ծերացաւ

այլեւս ամէն հարցում աւելորդ

թուիլ սկսաւ

Մինչեւ իսկ այն թէ
Երբ պիտի դադրէր ոստոստելէ ինք

ԾՈՎԱՄԱՅՐ
Մենք նուագներու
հին ցանկին մէջէն
Մայր եղանակը գտնել կը ջանանք


Մենք ճամբաներու
խիտ ցանցին մէջէն

Մայր ուղին ճշդել - քալել կը ջանանք



Ու տոմարներու

շարքերուն մէջէն

մայր հաշիւը կը զատենք



Եւ ամէն երգ զոր մենք սխալ երգեցինք
ամէն ճամբայ զոր մենք սխալ քալեցինք
Մայր Հաշիւին կ՚անցընենք



ու կը յուսանք որ Ծովամայր մը կու գայ
սխալները կուլ տալու

ԿԱՊԻԿ
Կապիկն ես
Իբրեւ թէ մեզ կը կապկես –

Օ՜ նախահայր անվաւեր

Դուն կը կապկես թէ մենք քեզ

ՃԱՅԸ
Եթէ ճայը լուռ է

ալիքներուն դէմ

ըսել չէ թէ ըսելիքներ չունի

իր կամ աշխարհի մասին -
Եթէ լուռ է

ըսել է թէ կը նախընտրէ լռել
Ըստ ճային - ծովը

փոխանակ լայն երկայն այդպէս պառկելու

Եթէ ոտքի ելլէր

կենար

պիտի ճայ մը ըլլար սլացիկ

սիրատենչ

եւ էգ

ՃԱՅԵՐԸ
Օդին մէջ առկախ մնալու համար
Կամ պէտք է հառաչ մը ըլլալ երկար

խորերէն փրթած
կամ ըլլալ ճային աղմուկն անիմաստ

խռովքն անվախճան

ու պէտք է քալել զգոյշ մտամփոփ
զոր օրինակ հին թաւջութակի մը

լարերուն վրայ

ԱՂԱՒՆԻՆ
Եթէ բառերը պակսին
պատառ պատառ

հին պաստառներ կ՚ոռոգեմ

կը նորոգեմ

կը հաւաքեմ - ու բառերը

կառաքեմ

ամէնէն հին

ջրհեղեղին

որուն վերջին

աղաւնին
ետ չէ դարձեր տակաւին



Եթէ բառեր աւելնան
կը հրահրեմ

կը ծրագրեմ - բառերով

կը կերակրեմ
թռչուններու նախամայր

ջրհեղեղի աղաւնին



Ու բառերը բառ ըլլալէ կը ղադրին

Աղաւնի կը դառնան

ԱԳՌԱՒԸ
Նուագ փորձել
Նուագ գիտնալ ու գիտակցիլ

Սորվիլ միայն
թէ երբ սա ցից գառիվերէն մագլցիս

վերադարձին
պիտի իջնես այնքան դիւրին ու հանդարտ



Ասիկա ես չէ որ կ՚ըսեմ այլ սեւ ագռաւ մը պառաւ

որ առտու մը ճամբուս եզրին թառեցաւ

ՉՂՋԻԿԸ
Նենգ չղջիկ մը մէկ կողմէ
Ձերբակալէ - բռնէ - կը պոռայ իրեն

միւս կողմէ
խոյս տուէք - փախէք - կը ձայնէ

շրջապատի բառերուն



ու քերթուածը
կը մնայ կիսաւարտ –

կը մնայ առանց ծեղի հասնելու
ԴԺՈՒԱՐ
ԴԺՈՒԱՐ
Աքլորին հաւկիթ ածելն է դժուար
«Ոչ»երդ «այո» կարծելն է դժուար



Երբ Ամանոր է - միրգն ու սեր առատ
Չոր հացի կեղեւ կրծելն է դժուար



Կաղանդ է - պիտի նորէն գինովնանք
Գինին ապառիկ կոնծելն է դժուար



Տարի մը ամբողջ միտքս քեզի հետ -
Քեզ չսիրելը կեղծելն է դժուար



Ես առաւել դուն հաւասար է մենք -
Այդ առաւելը գծելն է դժուար

ՔԻՉ ՄԸՆ ԱԼ
Ռ. ՀԱՏՏեՃէԱՆին

Մեր խօսքը միշտ հրաւէր էր - գուցէ մաղթանք քիչ մըն ալ -
Կամ թէ տեղի անտեղի խօլ ահազանգ քիչ մըն ալ



Բացարձակէն խուսափող ձեր աչքերուն համար մերկ
Աշխարհի վառ գոյներուն խառնել երանգ քիչ մըն ալ



Կամ թէ մեր խօսքն էր շրջիլ ներաշխարհէ ներաշխարհ

Տալ թախծոտին թափ ու խանդ - մեռնողին կեանք քիչ մըն ալ

Խօսք ուղղեցինք բոլորին - անոնց որոնց սրտին մէջ
Տարիները - փայլին քով - թողեր են ժանգ քիչ մըն ալ



Յոյսի լոյսի խրախոյսի մասին փողով թմբուկով
Այսքան տարի գրեցինք - հիմա կարղանք քիչ մըն ալ

ՄԱՂԹԱՆՔ
Մեր նօսրացած անտառներէն այլեւս ծառ չպակսի

Կէս մութ կէս լոյս մեր օրերէն ոչ երգ ոչ պար չպակսի



Մարդ կամ տարի - թէ որ ծնի - գոհարատուփ է թաքուն -
Օրերուն հետ այդ գոց տուփէն ադամանդ քար չպակսի



Թէ որ ուրախ էք ուրախ ենք - թէ տրտում էք - մենք յուսով -
Մեր թրթռուն բարի սագէն ժպտաձայն լար չպակսի



Չորս հովերէն ինչ որ կ՚առնենք կը ցանենք չորս հովերուն
Մեր պանդուխտի երազներուն հիւրընկալ թառ չպակսի



Երբ լեռնէ լեռ ոստոստելով հասնիլ ուգենք երկնքին
Հրթիռներու հետ մրցակից մեր ճամբուն սար չպակսի -



Հեղ մը որ քեզ Զահրատ սիրեց սրտին գաղտնի չպահէ -
Սէրն ըսելու հազար ձեւ կայ - միայն թէ բառ չպակսի

ՈՒՐԻՇ
Ուրիշ է սէրը երբ հեռուն է ան - մինչդեռ մօտն ուրիշ -

Ոչ մօտ - ոչ հեռու - մեր սէրն ուրիշ է - մեր կարօտն ուրիշ -



Պարզ երկու բառով պարզ է նկարել կեանքն ամէն մէկուն -
Այո կեանքերն ապրիլն ուրիշ է սակայն - համառօտն ուրիշ -



Թերուս խմբավար զուր ենք յանդգներ կշռոյթ տալ կեանքին -
Բախտին անյողդողդ ճպոտն ուրիշ է - մեր ճպոտն ուրիշ -



Դէպի նոր տենչեր վազելու համար մենք կազմ ու պատրաստ -
Մեր բաղձանքն ուրիշ - օրերու դարբնած խոչընդոտն ուրիշ -



Բայց ամէն գիշեր իր հետ կը բերէ առաւօտ մը միշտ -
Գիշերն ուրիշ երգ կ՚երգէ ականջիդ - առաւօտն ուրիշ



Մեր շուքերուն մէջ կծկուեր անձայն - դժգոհ մեր շուքէն -

Ուրիշ շուք կու տայ բարձրաբերձ կաղնին - չորցած խոտն ուրիշ -



Մենք շատ Կաղանդներ ապրեցանք այսպէս - դեռ կ՚ապրինք

հարկաւ-Կեանքի մասին մեր սորվածն ուրիշ է - անեքթոտն ուրիշ -



Թէ տարիներ վերջ - Զահրատ - դուն նորէն կը մնաս մանուկ
Պատահական չէ - ուրիշ է ծերը - տարիքոտն ուրիշ

ԱՅՍՕՐ ԿԱՂԱՆԴ
Այսօր Կաղանդը տօնելու պատրուակով - եւ հպարտ -
Դէպի նորը արշաւանքի կ՚ելլէ արդէն մեր հոգին



Այդքան տարի է հինցուցեր - ինչ է շահեր - ու հիմա
Նոր տարիէն ինչ կը յուսայ յամառօրէն մեր հոգին



Յազարամէկ վիշտ ու լքում գինքը խոցեր են անգութ
Իր պայքարին մէջ մնացեր է միշտ անգէն մեր հոգին



Թողանք երթայ - մենք սպասենք վերադարձին - թէ ինչ սուտ
Պիտի դարբնէ երբ ձեռնունայն ետ գայ նորէն մեր հոգին

ԱՄԱՆՈՐ
մենք այս գիշեր նորէն դիտակ մը առած

ղէպի երկինք կը նայինք -
աստղերն այնքան կը խոշորնան որ մէկէն
մենք զմեզ հոն - կամ անոնք հոս կը կարծենք



Քաղաքակիրթ մարդու պիտակ մը առած
չենք զիջանիր մտերմանալ - ամէն աստղ

դեռ բարբարոս կը կարծենք



Մեր այլամերժ դաւանանքին մէջ խրոխտ
մեզ մաքրակրօն - իսկ մեզմէ դուրս ամէն կարգ

վատ - հեթանոս կը կարծենք



Միլիոն անգամ միլիոն շողով աստղեր կան

մինչդեռ մենք
Երկու վտիտ մոմ կը վառենք եղեւինին վրայ - եւ

մենք մեզ փարոս կը կարծենք



Միլիոն անգամ միլիոն տարու աստղեր կան

մինչդեռ մենք
մէկ տարիէն միւս տարիին կ՚անցնինք - եւ

մենք մեզ հերոս կը կարծենք

Տիեզերքի պարապին դէմ ոզնի դարձած կը տեւենք -
այնքան եռուն է անջրպետն - ամէն ինչ

կլանող փոս կը կարծենք



Դեռ չենք սորվեր կարգն ու սարքը տիեզերքին -

ամէն ինչ
տարտամ - քաոս կը կարծենք

ԿԱԶէԼ
Շատ ու շատեր ճամբայ ելան - իսկ ամէնէն ետն ես դուն
Անուններուն քով համբաւեալ նոյն անանուն կէտն ես դուն



Տեսար ծովեր կան տարածուն հորիզոնէ հորիզոն

Անվերջ վազող - այդ ծովերուն հասնիլ ուզող գետն ես դուն



Հազարաւոր արեւներէն արեւ մը կար քեզ դիւթող

Դէպի արեւն այդ արձակուած բայց տատամսող նետն ես դուն



Վայ քեզ Զահրատ - ով է տուեր քեզի այդ սէրն ապիկար
Ուր որ երազ հիւսող մը կայ սիրտդ բացած հետն ես դուն
ՄԷԳԵՐ
Ա.
Բոլոր պարագաները մոռնալ

ու խուսափիլ ամէն եզրակացութենէ



Արտոյտը ասոր համար կ՚երգէ

Ան կը ծալլէ կը ծրարէ իմաստները բոլոր
ու կը թաղէ թզենիի մը ոտքին



Արտոյտը կ՚երգէ

մեզ ազատագրելու համար



Բարի լոյս - արտոյտ

Գիշերը մեր ետին թողուցինք

Բ.
Նաւաստիներէն

ամէնէն առաջ ով նշմարեց

անթացուպերը ձուկին որ կուզ էր



Պէտք չէ հաւատալ ալիքներուն
Ողորկ են անոնք

ու մեր ցանկաթիւնները կը գլորին

անոնց գագաթն ի վար

Առէք ձեգի փրփուր

եւ ձուկ

եւ անթացուպ

եթէ կ՚ուզէք հեռանալ դէպի լռութիւն



Նաւաստիները երգել չեն գիտեր

Գ. ՆԱՒԱՀԱՆԳԻՍՏ

Հովը երկնամերձ փարոս մը կը փնտռէ
սուլելու համար դէպի ծովածոց



Փրփուր էինք խմած հազիւ կէս գաւաթ
Երբ տեսանք թէ նաւահանգիստը մօտ է



Քարափին

անպաշտօն պարաններ իւղոտ ու դէզ դէզ

իտալերէն երգ մը կ՚երգէին

որովհետեւ գիշեր կ՚ըլլար

ու Մեծ Արջը կը պարէր կայմերուն հետ



Երկինքէն խոշոր վանդակ մըն Էր կախուած
մէջը նաւաստիներ



ոչ ոք - ոչ մէկ բան երջանիկ էր այնքան
որքան շոգեմակոյկը որ դեռ անուն չունէր

Դ.
Անրջածաղիկներ

իրենց ցօղունները պիտի մխրճեն
տակաւին չերգուած

սիրերգներու մէջ



Զեփիւռը պիտի վերյիշէ ամեն շշուկ



ճիւղ մը

զարմացկոտ
- Նորաբողբոջ ծիրանի ծառէն -
պիտի խարխափէ օդն ի վեր
եւ անոր փոքրիկ այլասիրութեան վրայ

անծանօթ միջատ մը պիտի ոստոստէ



Ցնցուղը պիտի շարունակէ
գարուն սրսկել

Ե.
Բացառիկ գարուն մը պիտի գայ նուէր
եւ անբախտ երգ մը

զոր ինձմէ զատ ոչ ոք գիտէ
պիտի կորսոփ օդին մէջ



Պիտի նայիս ձառերուն որոնք

օր մըն ալ վարդագոյն ծաղիկներ կը բանան
ու պիտի ափսոսաս թէ տարիներն անցան
առանց պարտէզի տան մը մէջ



Ծովը պիտի մնայ հեռուն

ու կարօտի աղը պիտի նստի աչքերուդ



Պիտի չնայիս ինծի -

Երկու անծանօթ թռչուն պիտի խրտչին մեր ոտնաձայնէն

Զ.
Հասկերը երբեք պիտի չանդրադառնան

թէ որքան տխուր են մայրամուտերը առանց վաղորդայնի

Հին վայելքի մը պէս պիտի ոդջունենք գիշերները
Եւ ամպի ծուէններ

պիտի փրթին մեր աչքերէն



Մեր օտարութեան պատշգամներէն ներս
անգոյ բնանկարներ պիտի տեսնենք



Հասկերը երբեք պիտի չանդրադառնան

թէ որքան կարօտ ենք իրենց

մայրամուտէն վերջ



Է. ԿՈՅՐ
Կոյր սպասեակ մը

ափսէին մէջ նստած կը յօրանջէ



Գիշեր է - ու լորամարգիներ

իրենց թախիծը կը պատմեն

չինական չղջիկներուն
- Երկինքը տաղտուկ կը հոտի -



Բան մը կը պակսի - մեխակն է
որ քիչ առաջ թօշնեցաւ

կնոջ մը մատներուն մէջ
Թէ ոչ դաշնակն է - կափարիչը գոց

- ստեղները քուն



Ոչ - մենք ենք մեծագոյն բացական

Ը.
Ամառը վերջացաւ - ու մենք վերադարձանք պարապ

պայուսակներով - Կարգը մունետիկներունն էր - բայց անոնք

չգիջանեցան գովերգել
գերիշխանութիւնը թախիծին

Մինչդեռ վճարուած էին կանխիկ
Վճարած էինք թափառական երգեր

գոր ցայսօր ոչ ոք կրցաւ կրկնել



Հանդիպեցանք ամբոխներու
Անոնք կը կրէին նշանատախտակներ
որոնց վրայ գրուած էր պատգամը նոյն - Կեցցէ ձմեռը -

Թ. ՀՈԳԵՀԱՆԳԻՍՏ
Անոնք որ մահուան ծիրաններէն կերան
Տեսան թէ իրենց ճիրանները անզօր են

մարտնչելու կեանքին դէմ

Նախընտրեցին չըլլալ



Եւ երբ կը սպասէին ձմրան

- ձիւնէն ձիւնամրրիկէն առաջ -
ձիւնծաղիկներ բացին ճերմակ

իրենց սիրածներուն ծոցին մէջ



Նոյն տեղն էր միշտ արագիլը որ ներողամիտ աչքերով

կը հետեւէր թափօրին



- մաքրակրօնները կը քալէին ամէնէն առջեւէն
Ետեւէն կու գային նետարձակները

անոնք կը հարցնէին իրարու

թէ ար է բեւեռը յաւիտենականութեան

ուրկէ պէւոք է անցնիլ

ձերբակալելու համար կեանքը

օդին մէջ

ժ.
Այնպէս ինչպէս երգերու մէջ
Օրքինոսները երբ մեծնան ոչ մէկ հիասթափութիւն մեզ կ՚անջատէ փրփուրէն

ծովահայեաց պարիսպները

պահ մը կը թօթափեն իրենց ծուլութիւնը որուն վրայ դարեր

կը թառին կը նային հեռուն - աւելի հեռուն -

ուր հաւանաբար ովկիանոս մը կը սկսի



Հոն սէրը - տակաւին սաղմ -
օդը պիտի լեցնէ

իր երփներանգ ժանեակներով



եւ թէ ուշ կամ կանուխ
պիտի երիտասարդանանք

ԺԱ.
ժամ գլուխ

կկուն մեզի ըսելիքներ կ՚ունենայ

խցիկին մէջ

իր ժամական մտորումներուն մասին
կը յանգի սա եզրակացութեան
թէ փապուղին

որուն բերանը հասեր ենք կը կարծենք
քիչ մը եւս պիտի երկարի
եւ թէ
տակաւին պիտի չգիտնանք թէ ելքին

որ սուրբերը պիտի քարկոծեն մեզ

Կ՚ըսուի թէ կկուն ատենօք հրեշտակ մըն էր
մեքենայ դառնալէ առաջ

ԺԲ.
Մարդ մը իր կեանքին մշուշները կը թղթատէ



կաթիլ մը կ՚իյնայ սեղանին վրայ

մինչդեռ երկինքը պայծառ է

եւ արագիլները չեն գաղթած տակաւին



Նորէն ալ թաղարները պարապ կը մսին



Հեղ մը որ մահուան արեւը բարձրանայ
Կը փարատի մշուշն ու կեանքն անոր հետ

ԺԳ.
Նախ նկարները պիտի

պաշտօնեային պատմեն

իրենց սկզբնական մեղքին մասին



Յետոյ թէ երբ տժգուներ են այդքան
տժգուներ - փոխանակ ճնճղուկ ըլլալու
եւ թռչտելու եթերին մէջ -



Պաշտօնեան պիտի տոմարը թղթատէ
ու պիտի մռլւոայ հարսանեկան երգ մը



Նկարները ճերմակ պիտի հագնին

ու պիտի քնանան այդպէս ճեփ ճերմակ

նորէն

ԺԴ.
ճանչնալ - ինչու հիմա ճանչնալ վէրքը հին
որ ոստէ ոստ կը թեւածէ շուարուն

- տերեւաթափ ոստէ ոստ -
Որն է - այն որ բազմաբարբառ

կը խօսի բարկ հովան հետ
կամ կը սուլէ գաղտնի ծերպէն բերանաբաց դէպի վերջ
- թէ ան որուն համար բերքեր կ՚եռեւեփին կայծկլտուն
Իրենց տմոյն փայլատակումը փոխ տուած

սկիզբներու երկունքին
եւ կամ ան

որ օտարի պադ նայուածքով կը հեռանայ ինքն իրմէ

- պատրանաթափ ինքն իրմով -



Ինչու հիմա - երբ ոչ մէկ շունչ կը տաքցնէ այլամերժ

մսած ձեռքերն անցեալի

ԺԵ.
Կասկածը իր ծաւալին

քառապատիկը անդորր կը տեղափոխէ



ինչպէս կամ ինչ կարելի է պատասխանել

երբ թերաճ գաճաճը հարց տայ
թէ արդեօք

իմաստն է վախճանը ամէն գոյացութեան





որովհետեւ հարցումը

բազմապատիկ աւելի կծու է պատասխանէն

ԺԶ.
Օր կայ

բառերը

գետին ջուրրն նման կը սահին կ՚երթան

կոկորդիլոսին մորթին վրայէն



ու կոկորդիլոսը չի կրնար բացատրել
թէ ինչու արտօնուած չէ

խենթութիւններ ընելու



Սա մորթը

որմէ կարելի չէ խուսափիլ
- փոխես - օգուտ չունի -
ու բառերը միշտ

- այսօր կամ ուրիշ օր -
կը սահին բարեմիտ
ու կ՚երթան անհիւրընկալ
ծովը ձանձրոյթի

ԺԷ.
Ամէն ինչ երկու պտուղով կը սկսի

եւ մրտենիով մը

որ ծաղիկ չի բանար -
ճիւղերուն

միջերկրականեան բազէներ կերգեն շաղակրատ



Դեռ նորածին ենք շատ

մեկնելու համար վայրէջքը ջուրին



Երբէն ի վեր

մահուան սերկեւիլը խարսխեր է մեր մէջ -

ԺԸ.
Բոլորովին պարապ չեն փապուղիները -

Երփներանգ ծիծեռնակներ

կը կտցահարեն պատերը անոնց -
- եւ իրենց առանձնութեան -



Հեռուն օդակայան մը կը սպասէ
Պատրաստ

անյայտանալու ակնթարթի մը մէջ



Ով որ ծիծեռնակը օդանաւ կը կարծէ
պիտի երբեք չխաբուի կեանքին մէջ

ԺԹ.
Քանի որ ծառը ծառ չէր

ոչ ալ ծառաստանը ծառաստան



Տօնը տեւեց մինչեւ արեւամուտ
ու մենք ճամբայ ինկանք
դէպի տարբեր անդեր



Պիտի արեւներ ուզէք նուիրել մեզի
եւ տերեւները

ծառեր պիտի փնտռեն թառելու համար



Յանկարծ ձայն մը

- այսօր այսքան

- ցրուեցէք մինչեւ գալ ամառ

Ի.
Եթէ մատները չըլլային այնքան նիհար

ու թափանցէին խոտերու մտերմութեան

թերեւս կարենայինք յղփանալ

երջանկութեամբ մը անծանօթ

ու թափթփէինք մեր տերեւները վերջին
ձմրան մը համար որ չ՚երթար



Մատները խոտ են երբեմն

ու խոտերը միշտ

երկչոտ մատներն են հողին



ԻԱ. ԾՈՎԱՓԻՆ
Միջօրէն կերկարի

դէպի շփոթ հասցէներ



Տեղ մը ճենողկուզակ մը կայ հաւանաբար
որ կը մագլցի անվերջ

ել անվերջ կը հեռանայ իր արմատէն



Հոն ծովը ալեկոծ է

եւ ամէն ալիք զղջում մը կ՚ենթադրէ



Վերջին անգամ մըն ալ կ՚անդրադառնայ ալիքը
թէ իբրեւ ալիք

չկայ վերադարձ դէպի ծով


Եւ թէ փրփուրները շինուած են
սքօղելու համար նահանջը անխուսափելի

Տարակոյսը կը սպրդի ձեր մորթերէն ներս
ու կը խորհիք թէ ինչու
աշնան բարեւները պաղ են

Այլեւս

աչքէ հեռու երազ մըն է կապոյտ նաւաստին

երկընտրանքի ծովուն մէջ կորսուած
ու մահերգութիւնը զուր կանչն է անգոյ

փրկութեան լաստին



Ապառաժը կը շարունակէ տարբաղադրել
ալիքները մէկ մէկ

ԻԲ.
Նուագարան մէզերու

- Մերժում ահեղ

բայց ապաւէն

աննախընթւսց կայծերու -

- ժանտ կառափնատ իմաստի

սակայն օրրան իմաստութեան նորահրաշ -

- Անծեղ մը

կը գովերգէ այս լուրթ ուղին փախուստի
հաւանական բերկրանքով մը կանխայայտ
ինքզինք նորէն վերագտած ըլլալու



ու կը կրծէ աչքէ հեռու

ախորժակով մ՚անսահման
վերջաբանն այս որ ատենօք

գերդ նախաբան
պէտք է գրուած ըլլար ամէն մէկ տաղի
ԱՄԲԱՐՏԱԿ
ԱՄԲԱՐՏԱԿ
Շատ կը սիրէք - ձեր սէրերուն համար ոսկի ամբարտակ Կաթիլ կաթիլ որ ձեր սէրերը բաշխէք -

Եւ
Չափով թիւով միայն սիրէք - թէ կրնաք -



Շատ կը յուսաք - ձեր յոյսերուն հազարումէկ ամբարտակ

Որպէսզի
Առնուազն ամէնուն պէս դուք ալ դադրիք յուսալէ -

Կամ երբ յուսաք - յուսաք քիչ քիչ - հաշիւով -



Ի վերջոյ շատ կը խորհիք
Թէ ձեր օրերն այսպէս ինչպէս պիտի ապրիլ կարենաք

- Ձեր խոհերուն ամրակառոյց ամբարտակ
Որպէսզի դուք սիրտ չունենաք մտածելու թէ ինչպէս

- Լոկ ծերանաք օրէ օր



Ու չփորձէք քանդել ամէն ամբարտակ

ՔԻՉԸ
Քիչէն գալու եւ դէպի քիչ երթալու

լարին վրայ կը դեգերիմ
ու ես քիչը կը փնտռեմ
այն քիչը որ

չափն է ճշգրիտ

քիչ զգալու

քիչ յուգուելու

քիչ սիրելու

քիչ լալու



Այդ քիչը որ

մանրաչափն է
շատ խաբուելու

եւ սակայն քիչ խաբելու
- կշիռն անգոյ

քիչ-աւելի քիչ առնելու - շատ տալու
քիչ յուսալու - շատ յուսախաբ չըլլալու
կամ քիչ մը քիչ երազելու
ես այս քիչը կը փնտռեմ այս քիչը որ

անշեղ սլաք

շատ խորհելու - փոխարէն քիչ խօսելու -

- Քիչէն գալու եւ դէպի քիչ երթալու

երթեւեկին մէջ կը խրիմ

մինչեւ գտնեմ

այն քիչը որ

պատգամն է քիչ փնտռելու -

քիչ մը ամէն ինչ մոռնալու

քիչ գգալու

քիչ յագուելու

քիչ սիրելու
քիչէն գալու - քիչ քիչ քիչին երթալու

ՇՐՋՈՒՆ ՎԱՃԱՌՈՐԴԸ
Անոնց որ լոկ պարզ մակերեսներ են

ծաւալ կը ծախեմ
Կամ թէ շփոթ են թէ ուր կամ ուրկէ

արմատ կը ծախեմ

Կան որ վստահ են - կան որ անայլայլ –

ես մեծաքանակ արմանք ու զարմանք –

կամ անբովանդակ յաճախորդներու

ես ծրար ծրար

իմաստ կը ծախեմ

Ապրանքներ ունիմ ճոխ - տեսակ տեսակ –

այս եղանակին

երբ աչքը խուլ է

պատրանքը պղտոր -

լուցկի կը ծախեմ

ԵՌՈՏԱՆԻՆ
Եռոտանիէն
երբ ոտք մը պակաս՝

երկոտանի -

- հալ
ջայլամ

կամ մարդ

Եռոտանիին ոտք մը աւելի՝

չորքոտանի -

- ուղտ
ոչխար

կամ եզ

Արդ եռոտանին նստած կը խորհի –

Ոտք մը պակաս թէ ոտք մը աւելի

ՏԱՊԱՆԱԳԻՐԻ ՆՄՈՅՇՆԵՐ
1

Ադջիկը կողատապի էր բռնուեր

Վերարկուն ծախեց դեղ առաւ

ինքը կողատապէ մեռաւ

Գրաշար Միւսիւ Կարպիս

2

Համ հոտ չունէր

Յարդի պէս մարդ էր

- ձին կերաւ -

3

Անունը Զատիկ դրին

որ յարութիւն առնէ Զատիկ օրով

քանի Զատիկներ անցան

դեռ հոս է

4

Սխալմամբ ծներ էր

Անսխալ մեռաւ

5

Աստուած պահէ ըսին ըսին

Աստուած ձանձրացաւ պահելէ

6

Սկիզբ ըսուածը չէր սիրեր թէպէտ

Ան ծնած օրէն մեռնիլ սկսաւ

7

Խոհեմ մարդ էր

չծնաւ

ոչ անուն ունեցաւ ոչ տարիք

ոչ ալ կեանքին հետ

առնելիք տալիք

ՄԻՐԳԵՐ
ՆՈՒՇ Անուշ լեզուն աչք է քթթեր դէպի լեռ

Սարին վրայ Երկու հատ նուշ է թառեր

ՉԱՄԻՉ Նոյն ողկոյզէն

չորցան մէկ մէկ ցրուեցան Նոյն արեւը ցրուեցին

ԸՆԿՈՅԶ Ծովահէնին եբենոսէ սնտուկէն

Իրարու փակած Երկու սիրտ - խորշոմած շատ սիրելէն

ԿԱՂԻՆ Միջուկը ԿԱՂին - կեղեւը ԿՈՒԶին

- Կեղեւը մակոյկ

Կուզն առնէ կաղը բացուի Սեւ Ծովին

ՊԻՍՏԱԿ Կոյս աղջիկներ են - երբոր

Կեղեւը նետեն
Իրենց կանանչ մերկութենէն կ՚ամչնան

ՉՈՐ ԹՈՒԶ Արեւուն շողն երթալու բայց համը մնալու պէս
Տոպրակին ջուրն է քաշուեր

- մեղրը մնացեր

ԳԼՈՒԿ Ընդեղէններու

Լիազօր դեսպան

- Հաւատարմատար -
Սիսեռամաշկ ատենօք
Ներկայիս ոսկեճամուկ

ԱՅԾԵՂՋԻՒՐ Տարիով փայտ կրծել

Կէս դգալ շաքարի համար

- Սեւ ցանկի մէջ է - կը յիշուի
Տարուէ տարի - կամ բնաւ
ՅԱՅՏԱԳԻՐԷ ԴՈՒՐՍ
ՔՈՒԷԱՐԿՈՒԹԻՒՆ
Երբ կարգը եկաւ քուէարկութեան

Անոնք որոնք համամիտ էին ըսին այո

Անոնք որ կը հակառակէին ոչ ըսին

Իսկ անոնք որ կը կարծէին թէ թռչուն են

ու աշխարհ եկած են պարելու համար

ձեռնպահ մնացին

ՃԱԳԱՐՈՎ ԵՐԳ
ԳԱՐՆԱՆ ԱՌՏՈՒ
ՄԸ ԵՐԳԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ
ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն

Ասանկ գարուն չէր տեսած

Այսքան արեւոտ

Թարմ խոտն այսքան շատ

Սոխերը առատ - ստեպղինները տակաւին մատղաշ -

Չէ - տեսած չէր իրաւ

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն



Բադին ձագերը ֊ հարսնուկներուն մէջէն

Դէպի լիճ կը քալեն ջուրը ճանչնալու

Արագիլները ճիշդ օրին եկան - բարի գան –

Այս տարի թիւով աւելի են կարծես –

Չէ - այսքան արագիլ տեսած էր - չէր տեսած

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն



Կարմրալանջին

թաք թաք ծառին ծառին զարնելէն

- զարնել փախչելէն -

- ինքզինքը խենդի պէս հոս հոն նետելէն
Յայտնի է

Որսորդները ուր որ է մէջտեղ կ՚ելլեն

- Մարդիկը բնական է չար են

բայց սա շուներուն ինչ ըսել –

Ասանկ չար շուն չէր տեսած - չէ

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն

Ճագար - դուն դուն եղիր - սա թուփին

ետին պահուըտէ –

Նայէ - ականջներդ դուրսը չմնան

Ինչպէս աղուէսը հաւնոց ասպատակեր

Պոչը մէջտեղուանքն է մոռցեր

Օձիքը ձեռք պիտի տայ - վախ վախ –

Ասանկ անխելք աղուէս չէր տեսած իրաւ որ

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն



Իսկ ես - ասանկ գարնան առտու մըն էր նորէն

Սրտիկս փաթ փաթ մարգերը ինկայ

Սիրականս փնտռելու ծաղիկներուն մէջէն -

գիտէր - չէ - չէր գիտեր թէ զինք կը փնտռեմ

Բայց ես ծաղիկներուն ամէնէն թարմը զատեցի

- Ան էր -

Հեղ մը որ գտայ

Ինծի պէսը - չէ - տեսած չէր իրաւ

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն

ԱՅՑ
Եկաւ այնպէս

որ կարծես հին աշխարհներու իմաստութեան արձագանգէն

անջատուած վանկ եդած ըլլար



- Չեղած ըլլար -

Եկաւ այնպէս

որ կարծես հին ճամբաներու

ուղիղ վագքէն առժամաբար

շեղած ըլլար -

Նստաւ այնպէս

որ կարծես մութ անցեալներու

ողբ ու կոծէն ջարդէն սովէն

բաղկացած ցանկ եղած ըլլար

- Չեղած ըլլար –

Նստաւ այնպէս

որ կարծես մութ անդունդներու

հառաչանքին մէջ միայն մահ

պեղած ըլլար -

Յետոյ գնաց - գնաց այնպէս

որ կարծես նոր աշխարհներու

զարթօնքին դէմ - սպառնագին

մերկացած ճանկ եղած ըլլար -

- Չեղած ըլլար -

գնաց այսպէս լուռ - մենաւոր -

վերընձիւղման խանդը կարծես

զինք մահու չափ նեղած ըլլար -

ԵՍ ԻԶՕԹՈՓՆ ԵՄ ՄԱՐԴՈՒՆ
ՓՐՕՖ. Տ0ՔԹ. Վ. ՄԵՅԵԱՀին

Ես իզօթոփն եմ մարդուն - ես իզօթոփ մարդն եմ զոր
Մարդկութիւնն իր ծոցին մէջ ընդուներ է անայլայլ –

Խառներ մարդոց ամբողջութեան մէջ խոշոր

ուր կը հալիք ամէնքով

Ես իզօթոփն եմ մարդուն –

Կը դեգերիմ անկորուստ - անհունին մէջ մարդկութեան
Շողարձակմամբն իմ աղուոր առանց որուն դուք քիչ քիչ

Կը կորսուիք ամէնքով

Իզօթոփ մարդն եմ որուն

Պատրանք կըսեն - յոյս կըսեն - երազ կըսեն շողերուն

- Դուք կը ճանչնաք ամէնքով

Դուք կը սիրէք ամէնքով



- Ես իզօթոփն եմ մարդուն -

ՊԱՇՏԱՄՈՒՆՔ
Գունդագունդ բլուրն ի վեր կ՚ելլէին՝
Կորաքամակ,

Չէին խօսեր։ –
Պարապին մէջ անորոշ կէտի մը կը նայէին, -

Մտածող մարդոց կը նմանէին,

Թէպէտ շատ յոգնած էին մտածել կարենալու համար,

Գունդագունդ՝

Բլուրն ի վեր կ՚ելլէին

Լիալուսնի գիշեր էր,

Լուսինը գեղեցիկ էր ամենագեղեցիկ բաներուն նման -

Չէին նայեր - անտարբեր էին այս մարդիկը.

Երբեմն կը յօրանջէին։

Քիչ մը հեռուեն կը քալէին կիները,

Անոնց թարշամած ստինքները կ՚օրօրուէին բոժոժներու նման

Անոնց զիստերուն կսմիթի մանիշագոյն արատներ կային

Կիները իրենց եղունգներուն հինայ էին զարկած,

- Ոչ ոք կը նայէր անոնց, -
Ու մանուկներ կը խաղային հողի ու քարերու հետ

Սակայն լիալուսինը գեղեցիկ էր,

- Ոմանք մանկութեան Երգեր կուզեին յիշել,
Երգը կը սառէր շրթներուն վրայ, –
Անոնք բլուրն ի վեր կ՚ելլէին՝
Գունդագունդ

Լիալուսինը մանկական երգի մը նման գեղեցիկ էր՝
Երբ անոնք բլուրին կատարը հասան,

Ոչ ոք կը նայէր, -

Դիեցիկները կու լային, -

Լուսնի լոյսով ագռաւներ կը դիտէին այս տարօրինակ

բազմութիւնը,

Ինչու բլուրն ի վեր ելած էին - չի գիտցուիր, -

Սակայն լիալուսինը միշտ գեղեցիկ էր

Ու դիեցիկները թզկալէն թզկալէն քուն մտան

.................................................................................

Հիմա խոնջած երեւոյթով մարդիկը բլուրն ի վար կ՚իջնեն, -
Ինչու ելան՝ չի գիտցուիր, – ինչու կ՚իջնեն չեն գիտեր, -
Ագռաւները լուսնի լոյսով կը դիտեն անոնց մռայլ դէմքերը,
Դիեցիկները կը քնանան,

Կիները կը նային իրենց գինիի գոյն եղունգներուն,
Այրերէն ոմանք կը յօրանջեն։



Բայց միշտ գեղեցիկ է լիալուսինը։

ԿԷՏ
Դուռը բացի որ գորտ մըն Էր մէկ իննսուն հասակով

Դէմքն անայլայլ

Աչքերը թաց տեղատարափ անձրեւէն -

Հրամէ ըսի - դանդաղաքայլ եկաւ ներս

Ու բազմեցաւ բազկաթոռի մը մէջ հանգիստ անշշուկ



- Այսօր - ըսաւ - ճիշդ մէկ տարի կ՚ըլլայ որ

Մոռցայ ցատկելը մէկ կէտէն միւս կէտին

Քանի որ

Բոլոր կէտերն - ըսաւ - եկան նոյն կէտին վրայ միացան

Ել աշխարհը լոկ կէտ մ՚եղաւ ինծի համար միաձոյլ -

Այսօր - ըսաւ - ճիշդ տարի մը կ՚ըլլայ որ

Քայլամոլոր կը դեգերիմ փողոց փողոց մայթէ մայթ

Անյուսօրէն ուրիշ կէտ մը փնտռելով ես ինծի -



- Ուրիշ կէտ մը եթէ գտնէր պիտի ցատկէր ընդոստ հոն

Այդ ոստումով վերածնիլ պիտի կարծէր ան գուցէ

- Որովհետեւ ան տակաւին չէր գիտեր թէ - անկասկած -
Անխախտօրէն նոյնն են միշտ նոյն բոլոր կէտերն աշխարհի



Կէտ մը գիտեմ - ըսի իրեն - հանդիսաւոր կեղծիքով

Սուտ ժպիտ մը շրթներս ի վեր դէպի աչքերս երկարած

- Կէտ մը ուրիշ - կէտ մը լոյսէ - կէտ մը նոր -

Ու թեւ թեւի ելանք դուրս



Տեղատարափ անձրեւին տակ դէպի այդ կէտն որ չկար



Ահա - ըսի - հոն է - նայէ - չես տեսներ –

Տեսայ պոռաց յանկարծ ան

Յետոյ ցատկեց երկինքն ի վեր անձրեւն ի վեր հոսանուտ



Եւ ինկաւ

Հազարումէկ պզտիկ պզտիկ գորտիկներու վերածուած

- Հազարումէկ պզտիկ պզտիկ գորտեր որ

Պիտի սորվին թէ ի վերջոյ նոյն կէտին վրայ կը փակուի

Աշխարհը մեր - աշխարհն իրենց ու բոլոր միւս գորտերուն

ԿԱՏՈՒՆ՝ ՈՒՍՈՒՑԻՉ
Կատուն՝ ուսուցիչ

Որքան որ մուկ կայ գլխուն հաւաքեր

Դաս կու տայ անոնց



Ու դասն առաջին –

Ինչպէս խուսափիլ կատուին ճանկէն

եւ ինչպէս պրծիլ



Որքան որ մուկ կայ իրեն աշակերտ

Բոլորն ալ ուշիմ

եւ աշխատասէր

իրենց դասերը լաւ մը կը սերտեն

ու վկայական կ՚առնեն ոսկեզօծ

կատուին ձեռքէն



Երբ կ՚երթան կատուն լուրջ լուրջ կը խորհի

Խոշոր սխալ մը կայ այս գործին մէջ –

Սխալ մը - բայց ինչ

ՀՕՐՍ ՇԻՐՄԻՆ
Սանդուղէ սանդուղ ոստում են օրերն

Մենք կանք, որ դէզ դէզ ամպով ծանրաբեռն

Կուզենք մագլցել վեր, ողորկ ճւսմբան

Կոխոտել քայլ քայլ նկրտիլ Երկնի

Աստղերն անծանօթ ասուպներն ի մի

Բռնել պարծենալ յանգով յաղթութեան

Մենք փուճ կը գտնենք ամէն հանգրուան

Ու նոր յոյս դրած նորին վրայ օրուան

Մահուան հետ կ՚ապրինք մայրիի շուքին

Խաղը լոյսերուն որ յաւերժօրէն

Պիտի կայծկլտան լուսնի բոլորէն

- Սակայն մի առ մի ջահեր կը սպառին

Ահազանգ ընտիր, - ահազանգ դժխեմ,

Մտածումներուս շունչը կը ծխեմ

Պաղ արձաններու - սնանկ կը լռէ

ժիժին –ոստերէն հունտ տերեւ կ՚իյնան

Հողերը թթուաշ տօն ունին աշնան,

Հովն իրենց թուշին ձմեռ կը փռէ

Քմայք - ով գիտէ, - սակայն անհունին

Հորիզոններուն ամպեր կը նստին

Մինչ արեւներու կաւին ծարաւի

Ձուկեր փորն իրենց շուրէն կը հանեն,

Ծիտեր թիռ կու գան ծառի ոստերէն

Պիրկ կը ծւսռանան ծովերը ծաւի

Յօրանջող քարեր - բանօրամային

Լոյս մութ գիծերուն արուեստը խրթին

Կրնան ձեր աչքերն ալ գերեվարել

Դէմ դնել այդչափ խիտ պէսպիսութեան

Շլանալը քօղ է մութին նման, -

Ով կայ ողջանող արեւն ոսկեթել

Մինչդեռ ճանչնալէն նոյնիսկ գերիվեր –

Փակ աչքով - փորձէ հանդարտ գիշերներ

Նկատել դուն զքեզ ցոլք լուսնկայի

Կոյսին մօտեցիր հագար դարպասով

Հոդ գիտակցութիւնը ոսկի թասով

Կ՚արբենայ, - ցնորք մտքին ամայի

Երա՜զ գիշերուան համար կապարէ,

Ու խել մը նոր գոյն որ դեռ երազէ –

Այդ հորիզոնին - երկնին արշալոյս –

Կղմինտրներու վրայ ոսկեմած

Լոյսերու տարափն առաւօտ չեղած –

Մենաւոր հիւղին մանկամարդի յոյս...

Նամէտ եղէգի մ՚ըստուերին թաքուն,

Անճաշակ ձայնով գորտ մը վաչկատուն

Թուխսի երգ կ՚ըսէ իր շերեփուկին,

Ագռաւը ձագին հատիկ կը բերէ,

Բաղադրութիւն վեր ամէն խորհուրդէ

Գորտն ալ կը սիրենք ագռաւն ալ - Կրկին

Հոս ոլար մոլար դարձով դարձդարձիկ

Կը թափառի զուտ միտքը գեղեցիկ

Անդաստաններուն վրայ պարզ սիրոյ,

Մերթ ծուխին մուխին տակ ատելութեան,

Անծանօթ հողմեր անոր թեւ կու տան

Հեղ մալ կը ցնդի աննիւթ հանածոյ

Ու կ՚երեժտկան կոյտեր կիսաւեր,

Չեմ գիտեր ինչու շիրմիդ եմ հակեր–

Շունչս կանցնի խաւն հողին յամրօրէն

Հողին տակ հողի կը հասնի կրկին

Դուն ալ հող հողէ մարդոց քու չորսդին

Շունչ մը թող հասնի - գուցէ կ՚երազեն...

ճենողկուզակին շուքն է հայր երգէ

Լռութիւն հիմա - բայց հին երկինքէ

Հին մարգէ հասած տարտամ արձագանգ

Ուսիս կը փշրին յանգեր ապրելու

Եւ Մայիս տասնի գոյնգգոյն առտու

Կը բիւրեղանան տաղերդ վանկ վանկ

Մօրս համար սիրերգ ինչ քնքոյշ տաղեր

Յօրիներ ես հայր - մինչ լուսնակ գիշեր

Ես ալ սեւ սաթէ մազով աղջկան

Գեղեցիկ հեքեաթ ուզեցի պատմել

Անճրկած մոռցայ յանգերը վայել –

- Պչրոտ քրքջաց նոյնիսկ լուսնկան -

Ամպ կ՚ըլլան ծովերն, որ ջուրեր թափին

Կը պատռին ամպերն, որ ցայտէ արփին

Լոկ աղ մնաց հոն ուր լիճ մը կապոյտ

Նաւն առեւանգեց - խորշոմներ կա գան,

Ամէն դի, - գեղին նոյնիսկ աղջկան

Սեւ սաթէ մազով - վաղն ան ալ չոր կոյտ։

Ո՜ հատիկ հատիկ փախչող վայրկեաններ,

Ուր էր արեգակն, ուր է մագլցեր

-Ցերեկ - Հրաժեշտի պահն է հայր - լոյսէ

Փերթեր կը նետեն խինդ մեր բաժանման –

Մինակն է անոյշ աղջիկը ճամբան

Թէպէտ կը ծածկէ գիտեմ զիս կուզէ

Կարժէ վերապրիլ, երբ դեռ կը յուսաս

Բաժակդ պարպած կը նետեմ - Մուսաս,

Կատուն կը նիրհէ փորը արեւին –

Գարուն է - արե՚կ - հրաւէրն է աշխարհ,

Միտքը կը բզզայ նոր տեղ մ՚անդադար։

Վարդագոյն է վարդն, առէջը դեղին...

ՑԱՐԴ
Կանանչ հողս ցանեցի մեծ քաղաքին

Գունաւոր սահմաններէս

ամէնուն Բարի

Երկինք մաղթեցի



եւ երբ ծառէն մէկ քարով

երկու գարուն ինկաւ վար

մաղ մը ջուրս գարուններով լուացի
ԾԱՅՐԸ ԾԱՅՐԻՆ
Ամէն տեղ

- Ով կայ հոն -

Ամէն տեղ

ստուերներ կը խաղան

իրականի պէս

եւ ամէն իրական

կորոնէ ծայրը ամէն ստուերի

Ծայրը

ծայրը որ

հասնելու պէս է վախճանին

Լուսածագեր

սեւ -

լուսածագեր

ճերմակ

պիտի ըլլան - պիտի ըլլան նորէն

Դուն

իսկ դուն

մինչդեռ ղուն

պիտի ըլլաս - կամ սողաս ուրկէ ուր

Հոն

- պիտի հոն արղեօք -

պիտի հոն

ուր հասեր ես ի վերջոյ հասեր

ծայրը ծայրին
ՏԷՐ ՏԻՐԱԿԱՆ
ՏԷՐ ՏԻՐԱԿԱՆ
Լուսաբերան

Հովը քեզի տէր տիրական

Երբոր փչէ շունչն առաջին

Վերականգնի սիրոյ անդրին

Ամայութեան մէջ գիշերուան



Մի վրդովիր

Տեղ մը արեւ մը կայ թաքուն

Զոր կը բերէ գաղտագողի

Հովը քեզի - սէր սիրական -



Լուսախորան

Հովը քեզի տէր տիրական –

Երբոր սալէ բերքն անուրջին

Որ ծալքերուն մէջ գիշերուան

Բեղմնափոշի կը սերմանէ



Մի խռովիր

Տեղ մը մեխակ մը կայ փխրուն

Զոր կը քաղէ ու կը բերէ

Հովը քեզի - սէր սիրական -



Մի երկիւղիր - իմ սիրական

Հովն է քեզի տէր տիրական.

ՓՉԷ ՀՈՎ
Խեղկատակ

կաչաղակի մը խայտառակ շուքին տակ

ապահով

անապահով

կծկուեր ենք - - փչէ հով



Սանձարձակ

բաղձանքներու բարձրաղաղակ ցանցին

խռով

անխռով

ցանցնուեր ենք - փչէ հով



Ատենօք

ապագան անսահման ծով էր անհոգ

մինչդեռ հիմա շիթ հազիւ

- օրրելով

փոթորկելով

դուն մի կենար - - փչէ հով



Խեղկատակ

կաչաղակի մը խայտառակ շուքին տակ

վրդով

անվրդով

հաւաքուեր ենք - - փչէ հով

ՄԷՋ ԸՆԴ ՄԷՋ
Ծեր թութակը մերթ ընդ մերթ

Մէջբերումներ կ՚ընէ սիրոյ տաղերէն



Անոնց որոնք

կը յաւակնին

անընդմէջ

նոյնը սիրել կեանք մ՚ամբողջ

Կը յուշէ թէ միջանկեալ

սէրեր ալ կան - անոնց ծնիլն ու մեռնիլը մէկ կ՚ըլլայ -

եւ սակայն

նոր թարմութիւն մը կը բերեն իրենց հետ

Ծեր թութակը

միջանկեալ մէջբերումներ կ՚ընէ սիրոյ տաղերէն

ԼՃԱՓԻՆ
Ա

Խօսէ ինծի

խօսիմ քեզի

մինչեւ որ

խօսքերը ձուկ ըլլան լողան լիճին մէջ

Բ

Լիճին վրայ ծփուն

նաւակն ենք

Միշտ մանկունակ - մեր

սիրածներուն զաւակն ենք

Գ

Պիտի ըսես

Թէ թռչուն ես

ու կը կարծես թեւածել -

- Գետնէն փետուր մըն ես գտեր պարզապէս

Դ

Վերելք չունեցանք

- չուզեցինք վայրէջքը ճանչնալ -
նախընտրեցինք ձուկի մը հետ ճաշել
մահը վանելու համար մեր միտքէն

Ե

Այս բոլորը

պատմենք խօսինք

յետոյ լռենք միատեղ

մինչեւ որ

ձուկերը խօսք ըլլան խօսին մեզի հետ

ՈՍԿԵՐՉԱԿԱՆ
Ես ոսկերիչ - վարպետ թիլ մէկ -

ձեր էշերուն

ոսկի համետ կը շինեմ

որ գէթ պահ մը էշը մոռնայ որ էշ է



Թռչուններուն

ականակուռ

ոսկի վանդակ կը սարքեմ

- րոպէ մը գէթ ազատութիւն չփորձեն



Ու գայլերուն աղուէսներուն

ոսկի թակարդ կը լարեմ

որպէսզի

փառաշուք մահ ունենան



Ես ոսկերիչ - աջ ու ձախ
փափաքողին աչքերուն ոսկեփոշի կը ցանեմ

ՀԱՑ ԿԵՆԱՑ
Ես փռապան - ձեր ալիւրէն հաց կ՚եփեմ
եթէ հացը չ՚ուռիր - խոնաւ - խմոր կը մնայ
ըսել է թէ հուր չունիք



Խուցի մը մէջ բանտարկեր էք դուք ձեզ
-պատուհան -
պատուհան չունիք դուռ չունիք

Ես ձեզի

Նորաստեղծման դուռն եմ բացեր

լուր չունիք

ԲՐԱԾՈՆԵՐԸ
Բրածոները կը պատասխանեն

դարաւոր հարցումներու եւ ամէն պատասխանէ վերջ
նոր հարցումներ կը ծլին հողէն

ժամանակը լպրծուն բոլորակ մը կը գծէ

վերջալոյսերու կարմիր հորիզոնին վրայ

- Հոն յիշողութիւնը կ՚երթեւեկէ անդուլ

հասնելու համար իր մեկնակէտին

Շուն մը հողը կը պեղէ

Գտնելու ոսկորը զոր պահած էր երէկ

ԼԱՎԱՆՏԱ
Ձեր երազները պիտի շարունակեն

լավանտա հոտիլ
Ձեր մեծ մայրերուն օժիտին պէս



Հնօրեայ ժանեակները

քուրջ պիտի դառնան

ժամացոյցը պիտի ժանգոտի

ուժաթափ թիք-թաքէ մը վերջ

Ամէն ինչ խօսք մէկ պիտի ընէ

հարցնելու թէ

Կեանքը ձեզմէ ինչ կ՚ակնկալէր

- դուք

ինչ տուիք կեանքին

Երազները պիտի շարունակեն

լավանտա հոտիլ

Մեծ մայր մը

Պիտի գոցէ վերջին անգամ

Կափարիչը սնտուկին

ԿԻՍԱՒԱՐՏ
Ուժեղ մժեղ - մաշուկ մլուկ - հլու լու

բոլորդ ալ
Սարդ թելազարդ - ճանճ յոգնատանջ - ոջիլ շիլ

բոլոոդ ալ
Դուք իրաւունք ունիք ձեր կեանքն ապրելու



Ես թիթեռնիկ

իմ մէկ օրուան կեանքիս մէջ

ձեզի համար կ՚աղօթեմ



ու քանի որ

ոչ մէկ քերթուած կը վերջանայ

այսպէս առկախ

օդին մէջ

իմ աղօթքս ալ միշտ կիսաւարտ կը մնայ

ՁԻՆ

Ձիուն աչքէն ակնոցը հանեցին

ու ձին

առանձին

տեսաւ թէ աշխարհ լայն է բաւական
եւ թէ շրջակայքը կը վխտան էգ ձիեր



Այն ատեն ձին յիշեց թէ արու է ինք

եւ թէ
Բոլոր ճամբաները Հռոմ կը տանին

Գործին չեկաւ կառապանին –

նորէն ակնոցը դրաւ ձիուն

ու ձին

վրայ - դիրք ծեծ մըն ալ կերաւ



Այս առակը ցոյց կու տայ թէ

որեւէ ձի

Պէտք չէ գործի լծել առանց ակնոցի

ԾՈՎԱՍՏՂ
Երկինքը հարցոլց

- դուռը երբ բացի

որ հինգ սար թեւով աստղ մը

ինկաւ ծով

ինկաւ - այլամերժ

խեցգետին մը խեռ

իրեն դրացի –

(ոչ թէ բաց դուռէ

այլ երկնի անտես մէկ մազերակէն

ցատկեր էր փախեր)

Որուն ծովաստղ մը պէտք էր այդ գիշեր

ԿԱՐՄԻՐ ՁՈՒԿԸ
Կարմիր ձուկը ծովէն ելաւ ծով մտաւ ու ապուշ կատու մը սոված

որ դիրք բռներ

լարուած զսպանակ էր դարձեր

ծովափի խութին վրայ յուսահատի ձայներ հանեց



Եւ ոչ միայն կատուն

նաեւ Սմբատ էֆէնտին

որ կարթը ծովը նետած

պարապ կը սպասէր կէս ժամ է
ու Տիկին Մալվինէն

եւ իր զոյգ աղջիկները

որոնք կը հաւատան թէ եթէ ձուկ ուտեն

իրենց մորթը պիտի գեղեցկանայ

Ձայնակցեցան կատուին



Յետոյ - բացի կատուէն –

Բոլորն ալ մէկ մէկ թէյ ապսպրեցին

սպասեակին

- Կարմիր ձուկը ծովէն չելաւ հեղ մըն ալ

ՔԵՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ
Գլխուս փորձանք

յատուկ անուն մը կը բզզայ

ուղեղիս մէջ

վանեմ կ՚ըսեմ - քիչ մը կ՚երթայ

նորէն կու գայ

- Հազար անգամ ըսի իրեն

թէ հասարակ անունները

կը սիրեմ լոկ

Չի համոզուիր

փորձանքի պէս

կու գայ թառիլ գանկիս վերեւ



Մինչդեռ անդին

ինչ հասարակ անուններ կան

սրտամօտիկ

բռնես մէկ մէկ - սիրես մէկ մէկ



Եկուր տես որ

յատուկ անուն մը անդադար

կը ծիծաղի ուղեղիս մէջ

ՍԻՐԵՆԻՆ
Սիրոյ ծառն է սիրենին –

ճիւղերէն սէր կը քաղենք –

Շուքին նստած սէր բառով

Նոր բառեր կը յօրինենք



Իսկ Երբ սէրը եւ իր հետ

Սիրոյ բառերն սպառին Հեռուէն

Սիրամարգ մը աչք կը քթթէ

Սիրոյ մարգերէն

ԾՆՆԴՈՑ
Արագաշարժ - կենսունակ

Շատ ու շատ էին անոնք

- Ոմանք հպարտ

իրենց գերիշխան ծիներով

Ոմանք պարծենկոտ

թէ ծիներու շարք ունին ներդաշնակ –

Բոլորն ալ

Լողացին դէպի ձու



Անոնցմէ մէկը միայն

- թերեւս աչքը բաց ու ճարպիկ

- թերեւս ալ ըստ բախտի

յաջողեցաւ թափանցել ձուին

ու սաղմը ծնաւ



Իսկ միւսները անյոյս - գլխիկոր

Լքեցին գացին

ինկան պարապութեան վիհին մէջ

Մինչ սաղմը մնաց անխախտ

մնաց աներեր

ինքզինքը կուրօրէն յանձնած

իր ապագային

ՄԵՐԺՈՒՄ
Մինչդեռ ամէն ինչ

- կամ ամէն ոք -
ծնելէ վերջ է որ անուն մը կ՚առնէ
ան

կը սպասէ որ իրեն

անուն մը տրուի նախ

որպէսզի աշխարհ գայ

Ու մենք որ վարպետ ենք

ամէն ինչի անուն շռայլելու

երբեմն կ՚անճրկինք

ու յաւէտ կանգիտանանք

թէ ինչ էր

- կամ ով էր - ան
որ մերժեց գալ

ԿԵՆԱԿԻՑ
Կը կենակցիմ - կը կենակցիս - կը կենակցի

Կը կենակցինք - կը կենակցիք - կը կենակցին –

Ընտանիք

ծակծկած տանիք

ուրկէ ջուրը ներս կը թափանցէ –

Զաւակներ - շատ շատ –

Երկիրը դժբախտներու պէտք ունի

Որպէսզի երջանիկներ յոխորտան անոնց վրայ
ՏՕՆԱԿԱՆ
ՉԻՆ - ՉԻՆ
Բաժակները զարկէք չին - չին
Անեզրութեան եւ ոչինչին կենաց չին - չին Անվերադարձ ճամբաներուն կենաց չին - չին

Եւ անցեալի ձեր սէրերուն



Զանգակներուն կենաց չին - չին
Զանգակներուն որ կը հսկեն ճամբաներուն վրայ վաղուան -
Ձեր փառայեղ փախուստներուն կենաց չին - չին

Եւ ապագայ ձեր սէրերուն



Չին - չին զարկէք բաժակները

Եւ խճեցէք մեր բոլորին անմահութեան կենաց չին - չին

Եւ մենք խմենք ծեր բոլորին անմահութեան կենաց չին - չին

Եւ այսօրուան մեր սէրերուն

Եւ մեր ու ձեր յուսալքման կենաց չին - չին

ՏՕՆԱԿԱՆ
Այս գիշեր

տանս տանիքը կ՚ընդլայնի

կ՚ընդարձակի

կը տարածուի կատարներու վրայ ձիւնոտ

ուր հին քամին կը փչէ անկաշկանդ –

բլուրներու վրայ ուր խոտեր ծաղիկներ

նոր գարուն մը կ՚ողջունեն

Տանս տանիքը կ՚ընդլայնի

աշխարհով մէկ

ու կը տեսնեմ տանս մէջ

չորս ծագերէն
բարեկամներ անհամար

տարի մը եւս մանկացած

կ՚ողջագուրուին կեանքին

եւ իրարու հետ

Տանս տանիքը կերկարի

ծովեր անդին

լեռներ անդին

ինքնամատոյց

գունագեղ

ծիածանի մը նման

ԱՌԱՆՑ ԱՐԵՒ ՄԸ ՏԱԼՈՒ
Ամրանալ եւ ամրացնել եղեւինները բոլոր

Որպէսզի

Չըլլայ որ

Կաղանդն անցնի առանց բարեւ մը տալու



Ամրանալ եւ ամրացնել եղեւինները բոլոր

Որպէսզի

Չըլլայ որ

Անցեալի գորշ կաղանդներէն տարբեր չըլլայ այս տարի



Ամրանալ եւ ամրացնել եղեւինները բոլոր

Որպէսզի

Չըլլայ որ

Շատը յուսանք չգոհանանք մեզի տրուած քիչերով



Ամրանալ եւ ամրացնել մեր եսերը վերջապէս

Որպէսզի

Չըլլայ որ

Նոր հոգերով նոր սուգերով անցնինք յաջորդ Կաղանդին





Ամրանալ եւ ամրացնել եղեւինները բոլոր

Որպէսզի

Չըլլայ որ

Կաղանդն անցնի առանց արեւ մը տալու

2000
Յայտնի եղաւ որ

այսօր

կէս գիշերէ վերջ մեր կեանքը զերոներով պիտի անցնի

Երեք զերոյով պիտի սկսինք Պիտի երկու հատ մնայ գալ տարի Իսկ հարիւր տասնըմէկ տարի

պէտք է անցնի

որպէսզի փրկուինք զերոներէն



Նորէն ալ դուք այդքան մի սպասէք
կէս գիշերին
լոյսերը մարեցէք

- յետոյ երբ վառէք

պիտի տեսնէք դուք ձեզ զերոներու մէջ -
Կադանդի ծառը եւ Կաղանդ Պապան

ու դուռ դրացի

նաեւ դուք ու մենք

այդ զերոները լոյս պիտի կարծենք

- կամ պիտի մաղթենք որ այդպէս ըլլայ -



Յայտնի եղաւ որ

նորէն
մենք պիտի ապրինք մաղթանքներու հետ

ԿԱՂԱՆԴԻ ԾԱՌ
Որպէսգի Կաղանդ տօնենք տեւական
ուր որ գացինք

ուր որ գաղթեցինք

մեգի հետ
մեր ծառն ալ տարինք

Թէ մարեցաւ մոմերէն մին

տեղը չորս մոմ վառեցինք
Թէ խաղալիկ մը կոտրեցաւ

կամ ժապաւէն մը փրթաւ

տեղը միշտ նորը դրինք



Բայց չգիտցանք -

արմատները երբ չորցան

Ոստերուն մէջ ԱՒԻՇԸ երբ ցամքեցաւ.



Եւ հիմա - ԾԱՌԸ աւելի շքեղ

թէպէտ շողշողուն

սակայն ՄԵԸԸ չէ

ՄԱՅՐԵՐՈՒ ՕՐ
Ատեն մը

Երբ խօսք ըլլար իմ մասիս

- Անգինէին մանչը - կ՚ըսէին



Արարողակարգը

փոխուեցաւ յետագային

- Հիմա Անգինէն

երբ յիշեն

- Զահրատին մայրը - կ՚ըսեն –



Մայրերու Օր –

Անգինէին մանչէն

փունջ մը մանիշակ

Զահրատին մօր

ԿԱՂԱՆԴԻ ԾԱՌ ՄԸ
Պարտէզը թզենի մը ունէի

Ամառէ ամառ թուզ կ՚ուտէի

Կաղանդ է - ծառ շտկելու է ըսին –

Կտրեցի թզենին

Սենեակիս անկիւնը զետեղեցի

Գոյնզգոյն ժապաւէն կախեցի ճիւղերէն



Դուռ դրացի եկան - ծառս ցոյց տուի - խնդացին

Ինչու կը խնդաք ըսի - չպատասխանեցին -



Հոգ չէ թէ այլեւս թուզ պիտի չուտեմ ամառը –

- Ես Կաղանդի ծառս շատ սիրեցի
ՔԻՉ ՄԸ ԱՐԹԱՔԻ (ՀԱՄԱՆՈՒԱԳ)
05. 00
Արթաքի
Միտքիդ մէջ լոյս մը ծագի
Համանուագ մը գրէ
Առանց համի նուագի

05. 30
Գրել պատմութիւնը պահերուն

որ ծոյլ են այնքան

որ կ՚անցնին այսպէս

առանց պատմութեան

06. 00
Սպասումը

կը սլքտկայ պատշգամէ պատշգամ

Դուռները կը բացուին

հանդիսաւորապէս

Օգոստոսի անիրագործելի հովուերգութեան մը

06. 30
Կատու մը

հայելիին դէմ

- ծագերէն գաղտնի

իր ծիծերը կը դիտէ -ադբամանէ աղբաման իր առօրեայ փնտռտուքին

սկսելէ առաջ

07. 00
Հովի պէս Հով կլլած գինովի պէս Հէք Արթաքին հոս ու հոն Ափ չհասնող ծովի պէս

07. 15
Եթէ քիչ մը տկար ըլլայի

եւ իրեն կարօտ

Զիս աւելի շատ պիտի սիրէր



Մինչդեռ ես լեռն եմ

ինքնաբաւ ու լուրջ

Ան ստորոտը թափառող հովիտ

07. 30
Գնչուները

որոնք ունելի կը շինեն

ունելի կը ծախեն

կը հաւաքուին

Ազատութեան Հրապարակը

Անոնք կը պոռան

- ունելի

աւելի շատ ունելի
Փախչող աղաւնիները բռնելու համար -



Կրտսերագոյն գնչուն

որ բազմափայլ սեւ աչքեր ունի
պիտի պարէ մինչեւ արեւամուտ

10. 00
Կոպիտ է
Կեանքը մութ - անժպիտ է
Սէր մը կանցնի թեթեւոտն
Կը կարծեն թէ հտպիտ է

12. 00-13. 30
Կանգ կ՚առնէ ամէն ինչ

- անձրեւը չի տեղար

ու կաթիլները կը մնան

առկախ-օդին մէջ

Հովը որ կը մռնչէր

կը փսփսայ

Թէ այլեւս չի սրսփացներ

սաղարթը սօսիին



Փամփուշտը արձակուած

որսորդի հրացանէն

կէս ճամբան կը մնայ

ու չի հասնիր վայրի բադին



ու զարմանահար

հալը հարց կու տայ

թէ ինչու վառեակը չի կոտրեր

կեղեւը հաւկիթին

ու կը մերժէ աշխարհ գալ

15. 00
Գոյնը - ճամբայէն

կառք մը դարձուց

ու պատոփրեց

- դէպի կտաւ

Շարժավարը

- Փորձառու մարդ -

զինքը առաւ

իրեն յարմար
ուրիշ գոյնի մը քով տարաւ

15. 30
Փուշ ցանել Լեռն ի վեր մշուշ ցանել -Ոչ փուշ բուսնի ոչ մշուշ ժամանցել - ուշ-ուշ ցանել

19. 00
Հողմէն վերջ օդ գեղեցիկ

Պզտիկ թռչուն երգեցիկ

Զուրին մէջ բադ - դուրսը սագ

Երկու կատու - մէկը ձագ

Լեռ ձոր հովեր գաղթական

Ամուր բարտին յաղթական

Ահ ու սարսափ անցաւոր

Բուն այս գիշեր յանցաւոր

Անձրեւէն վերջ լոյս ծագի

Վարձքդ կատար Արթաքի

19. 30
Անհունի

Շունչ կը շնչեմ ես գաղտնի

Ամէնէն թեթեւ խօսքն իսկ

Իր ծանրութիւնը ունի

20. 15
ԱմԷն բառ

երթուդարձի տոմս մըն է

կ՚առնէ տեղ մը կը տանի

ու նորէն ետ կը բերէ



Ամէն բառ

միջնադարեան կոմս մըն է –

թէ որ զինքը անտեսեն

սուր ի ծեռին

մենամարտի կը դիմէ

22. 00
Միտքը - դէպի ետ

կը փնտռէ փայլն իր փառքի օրերուն



Բայց հիմա

պէտք է ժամացոյցը լարել

որպէսզի ետ չմնայ

23. 00
Պատմութիւնը չկրցաւ

հասակ նետել իրեն հետ

Փորձեց պատմութեան ընթացքը փոխել

եւ - իբր այդ -

անցաւ պատմութեան

00. 00
Աւելի կրնայի տալ - չտուի -ինչ որ տուեր եմ արդէն կը կշտանաք լիուլի

00. 30 - 04. 00
Այս երազը տեսեր է նախապէս

- եւ քանի անգամ -
Այնպէս ինչպէս մարդիկ

բջիջը բջիջին կը խառնեն ու

ոչխար

կապիկ

մարդ

ինչ որ կայ ձեռքի տակ

կ՚ընդօրինակեն նոյնութեամբ

Այդպէս ալ

համակարգիչ մը - գլխուն մէջ -

կը կրկնէ նոյն երազը

ամէն գիշեր

երբ մութը

կոխէ ան կը տեսնէ

մէկը - յար եւ նման իրեն -

ես եմ - կը կարծէ

- Ինքը չէ

05. 00
Պատին գամ մը կը գամէ

թուղթ մը կը կախէ գամէն

- Ահա պատգամս - կ՚ըսէ



Թուղթին վրայ բան չէ գրուած

բայց աս ու ան

կը հասկնան

կը մագլցին պատն ի վեր

05. 01
Արթաքի

Միտքին մէջ լոյս կը ծագի –

Համանուագ մը գրէ

Առանց համի նուագի
ԱՐՁԱԳԱՆԳԻ ՀՈՎԻՏԸ
ԱՐՁԱԳԱՆԳԻ ՀՈՎԻՏԸ
Պիտի կանչեմ - Արթաքի -
Լերան կողէն ձայն պիտի գայ

- թաքի - քի -

- Արթաքին մեր թագաւորն է

առանց գահի ու թագի -
Լերան ձայնը պիտի տեւէ - քի - քի - քի -



Պիտի ձայնեմ Արթաքիին - հոս եկուր -
Լեռը պիտի պատասխանէ

- սեկուր - կուր -

- Աւագ իշխան է Արթաքին

դղեակին մէջ - ամրակուռ -

- Լերան ձայնը միշտ - կուր - կուր -



Պիտի պոռամ ֊ մեղք Արթաքի որ չեկար

չես գիտեր ինչ փախցուցիր –

Լերան կողէն - ինչ փախցուցիր - ցուցիր - ցիր

- Արթաքիին հպատակները գաղթեր են ցան ու ցիր -
Ու լեռը միշտ - ուցիր - ցիր



Այս հովիտն ալ ուրկէ ելաւ մեր միջել
Այս հովիտը շաղակրատ

- կրատ - րատ - րատ ֊



ՁԱՅՆԱՀԱՒԱՔԸ
ՍՒՐՎԱՐԴ ԳԱՐԱՄԱՆՈէԿին

Կշռութաւոր քայլերով
Ձայնահաւաքը կանցնի

Ու ձայները

Ձայներու մարգագետնին մէջ գոյն գոյն

Դալարագեղ կարթննան –

Թէ որ ձայնը որ ձայնին քով - նախ կամ վերջ

Թէ որ ձայնը բամբ ու կտրուկ

կամ մեղմ երկար - քանի չափ –

Ու ձայները պատրաստակամ կը շարուին

- Չտփուած ձեւուած քայլերով
Ձայնահաւաքն երբ անցնի -



Ձայնահաւաքն է - կանցնի –

Ու ձայները - երբեմն անջատ - միայնակ –

Մերթ միատեղ - նոյն դաշինքով ամրացած –

Ձայն հագագի - ջինջ կարկաչ –

Ձայն - որ լարէն - դաշնամուրին որ ստեղէն

թափ առած –



Կարգաւ բոլորն ալ կը սթափին ժիր - կայտառ –

Կը մասնակցին համերգին –

Կշռաթաւոր քայլերով

Ձայնահաւաքն երբ անցնի -



Կու գայ - կանցնի - ձայնահաւաքը բարի –

Ետին - մարգին մէջ մոգական

Երկնանուագ մը թողած

ՀԻԼԱԼ ՖԱՆՖԱՐԸ
ՄԵԼՔՈՆ ԳԱՐԱՔԷՕՍԷին

Շեհզատէպաշը Ֆերահ Թատրոնը

Բարձրադիր օթեակի մը մէջ

Հաճի Լեւոնը

- Նախկին թաղական Սամաթիա թաղին –

եւ իր թոռնիկը

Բազմեր են



Սամաթիոյ Հիլալ Նուագախումբը

համերգ է սարքեր -

- Տօնական լոյս կայ բոլորին դէմքին
Հիներն ուրախ են որ նորեր հասան
Նորերն ուրախ որ հիները հոն են
Այսպէս բոլորն ալ

բարի հաւատքով կը նային վաղուան

Ու Հաճի Լեւոնին

աչքերէն շիթ մը

Սամաթիւսցիի արցունք կը կաթի

իր թոռան դէմքին

- թոռնիկը որ ամուր փարեր է մեծ հօր

- թոռնիկը ինք ալ նշխար մը փոքրիկ

հին սակայն միշտ նոր Սամաթիա թաղէն

ՇՈԳԵՆԱՒԱՅԻՆ ՍՊԱՍԱՐԿՈՒԹԻՒՆ
Դանիէլ Վարուժան շոգենաւը շքեղ

Ծխնելոյզին լայնշի բուռ մը սերմնացանի

Ծովափին կը պատմէ երգը հացին - մինչ

Ջուրի շիթեր որ կը փրթին փրփուրէն

Մէկ մէկ մարգարիտ կը դառնան հարճին

Սատափ ծոծրակին



Միսաք Մեծարենց շոգենաւն յուշիկ

Կը սուզուի մշուշին շղարշին մէջէն

Նաւամատոյց մը կ՚ընտրէ հիւրընկալ

Ու բալասանով

Հաշիշով կ՚օծէ ցռուկն ու կայմերն

Եւ ուղեւորին գալուն կը սպասէ



Պետրոս Դուրեան սեւ շոգենաւը երբ

Ջուրերը ճեղքէ - ծովուն խորշոմներուն

Կը կանգնի տրտունջք մը դէպի երկինք

Թախծոտ կ՚ընթանայ մեկնումի ճամբէն

Հետքին թողլով իր յիշատակը որ

Թառամիլ չի գիտեր



Վահան Թէքէեան շոգենաւը խոհուն

Մէկ ծովակայքէն կանցնի միւս կայքին

Որ գտնէ ադուորը որ օր մը քովէն

Անցաւ դիպուածաւ - երբ լուռ կ՚անձրեւէր –

Ոչ իսկ յիշատակ մը թողած որ ինք

Յուզուի լալու չափ



Ռուբէն Սեւակ անվհատ շոգենաւը երբ

Կընթանայ բացէն

Գիտէ արդեօք թէ վերջին երթն է աս ՝

Կը սուլէ - մտահոգ կանչ մը կ՚իյնայ կայմէն

Տենչ մը վերապրելու գուժկան մշուշէն վերջ

Ու սիրելու - սէրը Երազն է կեանքին -



Մատթէոս Զարիֆեան շոգենաւը երբ

Անցնի ծովեզերքէն

Եղեւինները ամէնքով կերգեն

Ել աղջնակ մը որ փոխան արեւի

Սխալեր լուսնին է սիրահարուեր

Հարց կու տայ - ինչու միմոզան կու լայ



Իսկ ես անարժան շոգենաւ որ դեռ

Մէկ մարդէն միւսին բարեւ կը տանիմ

Կայմերուս կախած նայլոն դրօշակ

Տիւթ կ՚ընեմ - ճամբայ կ՚ելլեմ Կամուրջէն

Դէպի Կղզիներ - աւելի անդին –

Հոս մոռցած Կիկոն իր կարօտին հետ

ԵՂԵՒԻՆԸ
- ԵԴՈՒԱՐԴ ԱՃԵՄՅԱՆՒ ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ -

Բունը ազնիւ փայտէ կ՚ըլլայ

Ու տերեւները

- Թէպէտ ասեղ ասեղ –

չեն խոցեր -

Նորէն ալ

Կարօտի աղ մը կը նստի ճիւղերուն

Որ արմատէն

աւիշին հետ

կը բարձրանայ ղէպի վեր

Եղեւինը

ժայռին բուսած առանձին

Ներսէն ներսէն կը փտի

ու մինչեւ որ ան որոշէ վերապրիլ

Կը տապալի քամիին հետ առաջին -

Կը տապալի -

կարօտի աղը

ոստերուն մէջ - անոնք

մեզի կ՚երկարին

ՄԵԾ ԿՈՂՈՊՈՒՏԸ
ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆին

Աշխարհի բոլոր

լրատու

լուսատու

յուսատու

գործակալութիւններն

ու բոլոր

տեղեկատուութեան

տեղատուութեան

ու մակընթացութեան

կեդրոն գրասենեակները

առանց ֆաքսի կամ ֆաքսով

ամենաբարձր թաքսով

առանց մաքսի կամ մաքսով

մէկ լուր միայն հաղորդեցին

- ՄԵԾ ԿՈՂՈՊՈՒՏԸ

ըստ որուն

կանխամտածութեամբ

ճարտարամտածութեամբ

խղճամտածութեամբ

բանաստեղծ մը

ուրիշ բանաստեղծի մը

շագանակագեղձն է կորզեր



Անխուսափելիօրէն

Երկուքն ալ ողջ առողջ են

ՄԱՐԿՈՍ ԵՒ ՄԱՐԿՈՍ
Ելան գացին ծով

ու փարոսին քով

Մարկոս ու Մարկոս

- երկուքն ալ Մարկոս –

ոտք կը լուային



- Տես Մարկոս ըսաւ

Մարկոս Մարկոսին

- Աստղ մը ինկաւ վար –

Մարկոս ծռեցաւ

ծովուն մէջ - չկար -

Սուտ ըսիր ըսաւ

Մարկոս Մարկոսին



Իրենց ոտքերը

Երբ որ չորցուցին

Փոքրիկ աստղ մը կար

Մարկոսի ոտքին

ՃԱՇ ԱԳԱՊԻԻՆ ՀԵՏ
Ձուկ մը դրի տապակին

ձուկ մը դրաւ Ագապին

Շոգի կապեց

խոհանոցին ապակին

Նստանք կերանք

Մեծ ձուկը ես

Պզտիկ ձուկը Ագապին



- Որ ապուշը զիս խրատեց

որ շնորհքով կին ըլլամ -

հարցուց ինծի Ագապին



- Որ ապուշը զիս խրատեց

որ շնորհքով մարդ ըլլամ –

հարցուցի Ագապիին

Յետոյ ելանք մաքրեցինք

Խոհանոցին ապակին

ԳԱՅԱՆԷ
Մութ աչքերով

մտաւ սենեակէն ներս

խիթեր ունէր

Երկնցաւ անկողինին վրայ

քնացաւ կարծեցի - աչքերը գոցեր էր

կը վախնար ապագային նայելէ

- ներկան պատմէ –ըսի - պատմեց դանդաղ

թախիծ գլորեցաւ սաւանին վրայ

- խիթեր ունէր
ու դժբախտ էր -
կուզեր որ ներեմ -

Ես - իր լեգուով - ըսի իրեն

- Լաւն էլ լինես վատն էլ լինես

Վերջ ի վերջոյ իմն ես դու -



Պուտ մը փայլ ինկաւ աչքերուն

Հաւատալ ուզեց

քիչ մը - քիչ մըն ալ ծպտեցաւ - ժպտելով

խիթերն անցան ըսաւ - ուզեց

որ գայ համբուրէ զիս

բայց գնաց երկնցաւ նորէն -

նստայ քովը

իր երկչոտ թեւերով փորձեց գրկել զիս

չյանդգնեցաւ

թոյլ տուաւ որ իր մազերը շոյեմ

երբ ես - իր լեզուով - կ՚ըսէի իրեն

- Լաւն էլ լինես վատն էլ լինես
վերջ ի վերջոյ քոնն եմ ես -

ՎԵՐԱ ՄԸ
Վերանորոգել

կը նշանակէ նորոգել Վերան

ու վրան

ջնարակ թափել

առանց այլեւայլի

որպէսզի արեւուն տակ այրի փայլի



Վերանորոգել

կը նշանակէ Վերան ոռոգել

սուրբ սուրբ ջուրերովը Նաւասարդի

նախ քան ծով մտնել կամ ելլելէ վերջ

որպէսզի պահէ թովչանքը վարդի



Ու վերադառնալ

կը նշանակէ

ծովու բազմութեան մէջ Վերա դառնալ

խանձիլ ու փայլիլ

- սակայն չփրթիլ
միջին դարերու վարդենիներէն
ԿԻԿՈՅԻ ՎԵՐՋԻՆ ԱՐԿԱԾԱԽՆԴՐՈՒԹԻՒՆԸ
Ծովափը արեւուն նստած

Մարմնիս աթոմները կը համրէ

Կը համրէ կը համրէ ու փորձի համար

Ետին կը տանի ձեռքը - պոչին վրայ

Աղուոր կլորիկ աթոմ մը կ՚ընտրէ

Բթամատին եւ ցուցամատին մէջ

Բըթ մը կ՚ընէ ու կը պայթեցնէ



(Աթոմ որ կ՚ըսեմ՝ մլուկ չկարծէք - այդպէս

բըթ ընելով չի պայթիր - հեղ մը որ պայթի՝

աշխարհը իրար կ՚անցընէ)



Ինչ կանցնի կը դառնայ չի յիշեր - սակայն
Կիկօ աչքերը կամաց մը կը բանայ
Որ Արուսեակին վրայ է



(Արուսեակ որ կ՚ըսեմ՝ կին չկարծէք –

մոլորակ մըն է, որ արեւուն շուրջը

կը դառնայ)

Ոչ ինք ոչ ալ ես գիտենք - քանի օր

Կը մնայ Կիկօ Արուսեակին վրայ

Սակայն Արուսեակ կը զգայ թէ օր մալ

Կիկօ Երկիրը կը կարօտնայ



Նոր բըթ մը - կ՚ըսէ Կիկօ ինքնիրեն –

- Բըթով մը եկայ - բըթով մալ կ՚երթամ –

Ու ձեռքը պոչին աթոմ կը զատէ

(Կը զատէ որ կ՚ըսեմ` գիտնալով չկարծէք -
ըստ բախտի հատ մը կը պայթեցնէ)

Ինչպէս որ գնաց - այնւղէղ ալ չի գար

Աթոմին ոյժը տեղ մը կը հատնի

Ու կէս ճամբան կը մնայ Կիկօ

(Կը մնայ որ կ՚ըսեմ՝ կեցած չկարծէք -

Կիկօ հիմա անդադար Արեգակին շուրջը

կը դառնայ՝ Արուսեակին պէս, մեզի պէս)



Հիմա սիրահարներ -

Երբ մինչեւ առաւօտ բաց երկինքի տակ Սիրաբանելէ վերջ հեղ մը վեր նայիք

Եւ աստղ մը տեսնէք փոքրիկ պսպղուն -Թաշկինակ շարժեցէք անոր մտերմիկ

Որովհետեւ ան աստղ չէ - Կիկոն է

ԿԱԿԱԶՈՂ ՅՈՅՆԸ
Մինչեւ որ

Քա - քա - քա - լի

Քա - լի - մէ - մէ

Քալիմէրա

Ըսես դուն –

Գիշեր կըլլա



Քալիսփէրա կ՚ըսենք մենք



Ու մինչեւ որ

Դուն հարցնես թէ ինչպէս ենք

- Փոս իսթէ –

Կը ծերանանք կը մեռնինք



Ժամավաճառ մի ըլլար դուն մեզի հետ –

Քաթինիցան աղջիկ զաւակ մը ծնաւ –

Հիմակուընէ սկսէ

Դուն

-Սաղափօ-

ըսելու

Սա - սա - սա - ղա - սա - ղա - փօ
ՄՐՏԵՆԻԻ ՃԻՒՂԻՆ ՎՐԱՅ
Ա.
Անորոշն էր Որ կը թօշնէր

մրտենիի ճիւղին վրայ

Անգոյ բառ էր Կը թափառէր

յարդի բարակ շիւղին վրայ

Նոյն օրհասն էր Որ կը հասնէր

վախճաններու շուրջպարին

Զերդ անյապաղ Շշուկը պաղ

վերջին հեւքը պայքարին

Անորոշն էր Որ կը թօշնէր

մրտենիի ճիւղին վրայ

Բ.
Հաւանաբար խաբկանքն էր

որ կը կանգնէր

մրտենիի ճիւղին վրայ

Երբ շիթ մը ցօղ զերդ նուէր կը յայտնաէր

յարդի բարակ շիւղին վրայ

Նոյն բարեմիտ Պուտտան էր որ կը տանէր

սկիզբներու շուրջպարին

Միշտ լուռ սակայն միշտ խօսուն քառասուն

արձաններու անտառին

Հաւանաբար խաբկանքն էր

որ կը կանգնէր

մրտենիի ճիւղին վրայ

Գ.
Մեր վաղուան

ճառագայթներն այսօրաընէ կը խաղան

մրտենիի ճիւղին վրայ

Անհամբեր

Լինելութիւն մը աւետիս է թափեր

յարդի բարակ շիւղին վրայ

Մինչդեռ նոյն

Սեւ ղեկն է որ կ՚առաջնորդէ ամէն գոյն

գիրկը կիսատ շուրջպարին

Երբ դանդաղ

Իր օրհասը կ՚ողբայ ամէն շամանդաղ

վերջին շպարն անտառին

Մեր վաղուան

ճառագայթներն այսօրուընէ կը խաղան

մրտենիի ճիւղին վրայ

Դ.
Ինչ կ՚ըլլայ Նարինջ կ՚ըլլայ

մրտենիի ճիւղին վրայ

Նարինջի Ջուր կը թափի

յարդի բարակ շիւղին վրայ

Քաղը նոյն Մանգաղը նոյն

վերջը կու գայ շուրջպարին

Դարէ դար Եւ անդադար

կը փոխուի դէմքն անտառին

Կեանք կ՚ըլլայ
Զարմանք կ՚ըլլայ

մրտենիի ճիւղին վրայ
ԲՐԱԲԻՈՆԻՆ ԱՐՄԱՏՆԵՐԸ
Ա.
Ամէն անգամ

որ Բրաբիոն փորձէ

օդանաւէն ցատկել

Օդին մէջ

անկարգելը չի բացուիր

ու Բրաբիոն կը գամուի հոդին

Հոն Բրաբիոն

կը հանդիպի իր արմատներուն

- անոնք մտերմաբար

կըսեն իրեն

- գալ անգամ -

Բ.
Արմատներուն

կէսը կը գրեն կէսը կը կարդան

Բրաբիոնին -

Մէկ կէսը կը գրէ

երեկը Բրաբիոնին

Մինչ միւս կէսը կը կարդայ ապագան

Բայց երբ կը տեսնեն թէ

երկուքն ալ միեւնոյն բաները կըսեն

միաբերան կը լռեն -

Գ.
Մինչդեռ Բրաբիոնին արմատները

կը գալարին - կ՚երկարին

մինչեւ ծիծերը Բրաբիոնին



Որովհետեւ օր մը այդ ծիծերէն

պիտի կաթ

ու կաթի հետ

պիտի արմատ հոսի

վաղուան Բրաբիոններուն

Դ.
Երբ կեանքը անուշ

կը քալէ դէպի սէր

Բրաբիոնի արմատները վրայ կը հասնին

Պեխ կ՚ըլլան

մօրուք կ՚ըլլան

կը բուսնին դէմքին վրայ

- Քիթին տակ պեխ - Ստալինի նման –

Ծնօտին մօրուք - Քասթրոյի պէս –

Բրաբիոն թել թել կը փետէ զանոնք

Մէկ կողմէ կը խորհի

- Քոմիւնիստ եմ – ինչ եմ -

Ե.
Խօսքը խօսք կը բանայ

Խօսքն ալ Բրաբիոնէն կը բացուի

- Բրաբիոնը խօսքի նիւթ կ՚ըլլայ

Ու Բրաբիոնը ծայրէն պոչէն

կը ճզմուի - կը քամուի

Բրաբիոնը Բրաբիոնի հիւթ կ՚ըլլայ



Օրը երեք անգամ - ճաշերէն վերջ

կուշտ փորով

կը խմուի

Զ.
Կեանքին մէջ մեծ սէր

Միայն մէկ մեծ սէր

ունեցաւ Բրաբիոն

- իրականին մէջ այնքան ալ մեծ չէր –

Մեծցաւ -

քանի որ

բաժանումով վերջացաւ –

Ան է աս է Բրաբիոն

դէպքերը սապէս կը դասաւորէ

- Յովակիմէն առաջ

- Յովակիմէն վերջ

Է.
Ու Յովակիմէն

երեք տարի - վեց ամիս -

տասներկու օր վերջ

Բրաբիոնը գաղթեց



Ուր որ գնաց

Հանգիստ եմ կարծեց - հանգիստ չէր



Ուր որ հասաւ

Գոհ եմ խորհեցաւ - գոհ չէր

Ուր որ դիմեց

Լաւն այս է յուսաց - լաւը չէր



Բրաբիոն

արմատները տունը մոռցեր էր -

Ը.
Կեցիր - աւելի մի փորեր

Հողը փորելով

արմատ կարելի չէ գտնել

եթէ կաղնի չես –

Դուն - խեղճուկ Բրաբիոն –

այդքան մը փոս կը բաւէ քեզի



Գալ անգամ

արմատներդ հետդ բեր

Թ.
Աղօթարար - ան կ՚աղօթէ

որ աշխարհիս վրայէն
կոկորդիլոս չպակսի

Ապա թէ ոչ ով պիտի

Բրաբիոնին համար լայ

Ժ.
Ի վերջոյ

արմատները առանձին պիտի մնան

ու պիտի նոր Բրաբիոններ փնտռեն

իրենց գոյութիւնը փաստելու համար



Այնքան ատեն որ փոթորիկներ

արմատախիլ չեն ըրած

աճը բնութեան

Նոր Բրաբիոններ

Նոր Յովակիմներ

Իբրեւ աւիշ

սէր պիտի ծծեն

պիտի սրսկեն



Շրջագիծը պիտի քալէ նորէն

Հասնելու համար

Ինք - իրեն
ՄԻԱՎԱՆԿ ՏԱՍՆԱԲԱՆԵԱՅ
ԲԱՌ
Պէտք է գորովով մօտենալ բառին

Որպէսզի տոկայ ամուր ծառ դառնայ ծառանայ քարին դէմ

երբ զինք քարկոծեն

- Չմնայ մինակ

Բառեր գան իր շուրջ - առաջ կամ ետեւ -

Շարուին զետեղուին

բծախնդրօրէն ՝

Պէտք չէ խնամքը գլանալ բառէն

ԲԱՆ
Պէտք է խնամքով մօտենալ բանին

Ան կար սկիզբէն կար ամենազօր

- Աստուած էր նոյնիսկ -

Հիմա կը սպասէ մէկու մը որ զինք ստեղծէ նորէն

- Հիմա կը սպասէ իր բանաստեղծին -

Պէտք չէ մեր սիրտը խնայել բանէն

ԳԻՐՔ
Պէտք է սրտաբաց մօտենալ գիրքին

- Գիրք որ կ՚ամփոփէ ինչ որ մենք էինք
ինչ որ եղանք մենք -

Մինչդեռ ինչ որ մենք պիտի ըլլանք դեռ

կը մնայ անտիպ



- Պէտք չէ կիսաւարտ հեռանալ գիրքէն

ՏՈՒՆ
Պէտք է աւարտուն մօտենալ տունին



Տունն է ուր կ՚երթանք ու կ՚ապաստանինք

Հոս հոն թափառելէ վերջ անդաստական -



Միշտ տունն է ուրկէ կը ցանկանք փախչիլ

Որ ազատ ապրինք մենք աստանդական



Պէտք չէ շատ կանուխ բաժնուիլ տունէն

ՀՈՂ
Պէտք է շատ կանուխ մօտենալ հողին

Այն ցեխին որմէ մարդը կը շինուի

Այն կաւէն որմէ մարդը կը կերտեն



- Մարդ կայ որ ցեխ է - կը մնայ միշտ ցեխ -

- Մարդ կայ ցոլքն ունի անխարդախ կալին –

Նայած թէ ինչ շունչ փչուեր է իրեն -



Պէտք չէ քէն ընել - հեռանալ հողէն -



ՍԱՂՄ
Պէտք է ամէն քէն մոռնալ եւ այդպէս

մօտենալ սաղմին

- Սկիզբը ամէն արկածախնդրութեան -



Չի գիտակցիր ինչ անգիր օրէնքով

եւ ինչու համար

կաճի - կը շատնայ -

Կաճի որ օր մալ ինքն սկիզբն ըլլայ

նոր նոր սաղմերու -



Պէտք չէ սակարկել ներզօր սաղմին հետ

ԿԻՐՔ
Պէտք է անսակարկ մօտենալ կիրքին



Միշտ ան է որ մեզ պիտի խթանէ

որպէսզի հասնինք

ուր պէտք է հասնիլ

- հոն ուր երազը մեզ կ՚առաջնորդէ -

- Եթէ երազ ունինք -



Պէտք չէ աներազ բաժնուիլ կիրքէն -

ԼՈՅՍ
Պէտք է երազով մօտենալ լոյսին

Որպէսզի գիտնանք

ուր ենք - ուր կ՚երթանք -



Լոյսերը վառել պէտք է քանի որ

Որպէսզի տեսնենք թէ ուր ենք հասեր

- Ու նորէն պէտք է քալել դէպի լոյս


քալել անսայթաք

քալել անխարխափ -



Պէտք չէ կէս ճամբան զրկուիլ լոյսէն

ՄԻՒՍ
Պէտք է սրտաբաց որոնել ճամբան

որ միւսին կը տանի



Միւսը որուն հետ

Օրը տեւական տօն մը կը դառնայ

- եւ որան համար

Դուն ալ այն միւսն ես որուն կը սպասէ



Հեղ մը որ գտար

գոնէ երազ մը միատեղ չապրած

Ինչու եւ ինչպէս բաժնուիլ միւսէն

ՁԱՅՆ

Պէտք է լաւ դատել

Ինչպէս եւ ինչու մօտենալ ձայնին



Ձայնել բարձրաձայն

Ձեռքբերումը մեր ազատ գոյութեան

Ու չարտօնել որ

Օտարոտի եղծ ու կեղծ ձայներով

Օրօրուինք ու մենք քնանանք ի սպառ

Պէտք է մշտարթուն տոգորուիլ ձայնէն -

ՎԵՐՋԱԲԱՆ
Պէտք է մշտարթուն մօտենալ վերջին

Թէպէտ միշտ պատրաստ

Բայց միշտ պնդել թէ կանուխ տակաւին

Թէ չէ մաշած մաշկը որ կը պաշտպանէ

Փճացումին դէմ

Թէ անժամանակ

Կորուստն է պղտոր սահմանէն անդին



Եւ հաւատալ թէ զօրեղ ենք այնքան

Որ ինքնապաստան

Կրնանք խուսափիլ ահաւոր վերջէն



Փորձառու ագռաւ մը կ՚ազդարարէ
Պէտք չէ խուսափիլ ահաւոր վերջէն
ՏԱՐԱՔԵՐԹՈՒԱԾՆԵՐ
ՏԱՐՕՐԻՆԱԿ
Ծնար այն պահուն երբ անունդ - Ապպաս

գրչիս ծայրը եկաւ

Համակարգիչ չունէի

համակարգիչի զաւակ չեղար



Տարօրինակ էր ծնունդդ - Ապպաս -

- Շատ առաջուց կայի արդէն - ըսիր

- Միշտ պիտի ըլլաս - ըսի Ապպասին

ՏԱՐԱԲԱԽՏ
Ինչ ունեցաւ - ինչ չունեցաւ

չըսաւ Ապպաս



Յայտնի էր

Բախտը ճանչնալու բախտը չունեցաւ

ՏԱՐԱԳԻՐ
Հոս է կը կարծէ - հոն է

Հոն է կը կարծէ - հոս է



Ըստ Ապպասին

աշխարհ անյատակ փոս է



Բոլոր ճամբաները անկէ կը մեկնին

անոր կը տանին

ՏԱՐՈՂՈՒԹԻՒՆ
Ժպտելու պատճառ

եւ ոչ ալ առիթ

Պիտի չունենար Ապպաս

եթէ քերթուածը չըլլար



Տխուր է կեանքը ինքնին

–Ըստ Ապպասին

քերթուածը ծաղրն է կեանքին

ՏԱՐԲԱՂԱԴՐԵԼ
Կը տարբաղադրէ

յուշերուն մէջ

ջրածինին թթուածինին քովն ի վեր

առատ երկաթ առատ սնդիկ ու կապար

կը գտնէ

Ուսերուն ծանր կը կշռեն

յիշատակներն Ապպասի

ՏԱՐԱԺԱՄ
Ապպաս ծառ է մագլցեր

քիչ մը բարձանք գողնալու -

Աս ան հարց կու տան - Ապպաս

Երբ պիտի իյնաս -



ԱՆՏԱՐԱԿՈՅՍ
Անտարակոյս

Անտառի կոյս

մըն է խոցեր սիրտն Ապպասին



Ապա թէ ոչ

ինչու համար քովը վազէ

ամէն անգամ

որ մատղաշ ծառ մը տեսնէ

ՏԱՐԲԵՐ
Ծովափը

Որ քարը որ վերցնէր

Տակէն

յարաշարժ խեչափառ մը կ՚ելլէր



Հիմա

Որ քարը որ վերցնէ -

Ապպասին

ծաղրանկարը կ՚ելլէ տակէն

ՏԱՐԱՁԱՅՆՈՒԹԻՒՆ
ճիշդ մէջտեղը կը կենայ հրապարակին

Բարձրաձայն

Բանաստեղծութիւն կը կարդայ



Ոչ ոք ականջ կու տայ

Իբրեւ թէ խուլ է ամէն մարդ

Հիասթափ

Իր բանաստեղծութիւնը կը շալկէ

տուն կը բերէ Ապպաս

- Չի գիտեր ուր դնէ -

ՏԱՐԱԾՈՒԹԻՒՆ
Որպէսզի շէնք շնորհք կեանք մը ապրի

Ոչ երեք ոչ ալ չորս տարածութիւնով Ապպաս չի գոհանար

- Դէպի հինգերորդ տարածութեան մը Անվերադարձ ճւսմբորդն է Ապպաս
ԱՅՍ ԴՈՒՌԸ
ԵՕԹԱՆԱՍՈՒՆԸՀԻՆԳ
Եօթանասունըհինգին սահմանը անցայ

- անցագիր չհարցուցին –

Նայեցան դողդոջ քայլերուս ճերմկած մազերուս

- անցիր նայինք - ըսին

Ես այդ «նւսյինք»ը շատ չսիրեցի

- կ՚երեւի գլխուս գալիք կայ

ԱՅՍ ԴՈՒՌԸ
Այնինչ երանգ որ դուն տաս

Այնինչ պչրանք որ թափես

Տաղերու մէջ մէջբերել

Ու քեզի

Ոսկի տուփի մէջ բերել



Այնինչ այսինչ

Մինչդեռ ոչինչ

Երբոր այս տուփը բանաս



Այնքան հնարք որ թեւ առնէ

Այնքան արարք որ թեւածէ

Խաղերու մէջ հակակշռել

Ու քեզմէ

Նոր սահմաններ թէ կան կշռել



Այնքան այսքան

Մինչդեռ չկան

Երբոր այս մաշկը պատռես



Այնպէս հանդարտ երբ սէրն է հին

Այնպէս հասուն երբ գաս կրկին

Մաղն այդ մաշած բարեփոխել

Ու քեզմով

- Եթէ բախտը չար է ֊ վախել



Այնպէս այսպէս

Մինչդեռ անտես

Փախչի ամէն բաղադրութիւն

Երբոր այս դուռը բախես

ՍԽԱԼԻԼ
Անոնք որոնք կը կարծեն

թէ երջանկութիւնը

հորիզոնէն անդին է անպայման

Կը սխալին

քանի որ

երջանկութիւնը

մէջն է իրենց ափին



Իսկ անոնք որ կը կարծեն

թէ երջանկութիւնը

մէջն է իրենց ափին

Կը սխալին

քանի որ

երջանկութիւնը

հորիզոնէն անդին է անպայման



Մինչդեռ անոնք որ

չանին որ եւ է կարծիք

Երբեք չեն սխալիր

ՀԻՄԱ
Հին օրերու այն ինքնաբուխ

այն անկեղծ

Զահրատին

Ժառանգին վրայ նստած

հիմա օրերս կ՚անցընեմ

բառ որսալով

բառ շարելով

Բայց միշտ դժգոհ ես ինձմէ



Հին օրերու այդ կենսայորդ

այդ բարեմիտ

Զահրատին

թողած գունեղ ժառանգին

տոկոսներովը կ՚ապրիմ

ՍՈՒՏ
Կը լեցուէինք նաւակին մէջ

տասներեք հոգի ճօնսըն շարժակ մը փըր-փըր

ուրիշ կղզիներ կ՚երթայինք



Ամէն ինչ ծովէն կախում ունէր –

Եթէ հանդարտ էր - ալիք չկար - հով չկար –

ծով կը բացուէինք



Օդն ալ ջուրն ալ սեւ կ՚ըլլային - մենք «Անուշ հովիկ»ը կ՚երգէինք

- (Յարվարդ «Եանըք էօմէր»ը կ՚երգէր) -



Մենք ալ երիտասարդ էինք ատենօք

- Երիտասարդ ու միատեղ

- խելք խելքի -

Հիմա ալ

Տակաւին երիտասարդ ենք կ՚ըսենք բայց սուտ է

- Թէ ոչ ինչու իրարմէ այսպէս բաժնուած ըլլայինք

ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾԻՆ ՀԵՏ
- Վիպապաշտ էք

- Բանաստեղծութիւն գրելն ինքնին

վիպապաշտ արարք Է

- Շատ գրած Էք

- Բաւական - բաւական շատ -

- Կը գանգատիք

- Կը պատահի - երբեմն -

որ միտքս նիւթ մը իյնայ

սակայն յանկարծ կը յիշեմ

թէ այդ մասին նախապէս

գրած եմ

- Յաջող թէ ոչ

- Դժբախտաբար աւելի լաւ եւ յաջող

- Շատ արտադրած ըլլալու

պատիժն է այդ կը կարծէք

- Պատիժ կամ վարձատրութիւն

ինչպէս որ մեկնաբանէք

- Իսկ նիւթ կը պակսի հիմա

- Ոչ միայն նիւթ այլ նաեւ

հոգեվիճակ գրելու

- Յոռետես էք

- Յոռետես չեմ - մտահոգ

քանի որ

երբ չեմ գրեր այդ օր զիս

աւելորդ կը գգամ - անպէտ -

մարդոց մէջ

- Շնորհակալ եմ

- Չարժեր

ԱԿՆԹԱՐԹ
Կը մեռնի ու կը վերածնի

ժամանակը

Երկու ակնթարթի միջեւ - Մէկ ակնթարթէն միւսին

կը նայիք պզտիկցեր է խնձորը զոր դրացիին լաճը կը կրծէր

Բախտ ունի ակնթարթը

որ կ՚անմահանայ

Եթէ լուսանկարիչ մը նկարէ զինք -

անկորուստ

ան պիտի դիմաւորէ ակնթարթները բոլոր

(կիսով կրծուած խնձորն ու լաճն ալ

իրեն հետ միատեղ)



Շատեր չեն գիտեր որքան ակնթարթ

կը սպասէ իրենց

խնձոր մը առած դանդաղ կը կրծեն -

ու մինչեւ որ նկարողը գայ

խնձորը կը փտի

- իրենք ալ միատեղ -

ԱՆԹԱՐԹ
Ոչ աջ ձեռքս ձախ ձեռքս ամբաստանէ

Ոչ ձախ ձեռքս աջ ձեռքս մեղադրէ

- երկու ձեռքով

կուզեմ փարիլ ես կեանքին



Ոչ աջ աչքս ձախ աչքիս հետ

Ոչ ձախ աչքս աջ աչքիս հետ

մրցի -

զոյգ աչքերով

կուզեմ նայիլ ես կեանքին

Նայիլ անթարթ կուշտ ու կուռ

ՀԱԿԱՌԱԿ
Ամէն բանի հակառակ էր

- ինչ որ ըսուէր
հակառակը կ՚ընէր -

Որոշեց անձնասպան ըլլալ

Եօթերորդ յարկէն

ինքզինքը նետեց

- վար չինկաւ -
Փոխարէն վեր երկինք բարձրացաւ

եւ անմահացաւ

ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ
ա) սալայատակի քարերն ալ կրնան

անմահութեան տանիլ
բ) անմահանալը պայման չէ արդէն

ՊԱՏՄԱԿԱՆ
Ես պատմաբան

կ՚երթամ բռներ եմ պատմութեան ճամբան

Դամբանէ դամբան Երկինք կր նայիմ

- մահիկը տեղն է աստղերը կ՚երթան աստղաշինարան

ԿԱՏՈՒԻ ՄԸ ՅՈՒՇԱՏԵՏՐԻՆ
Եթէ թաղին մէջ տասը կատու կայ

Մէկ հատը դուն ես

Եթէ թաղին մէջ հարիւր կատու կայ

Մէկը նոոէն դուն

Սակայն այս անգամ հարիւրէն մէկն ես



Իսկ շոյանքիս տակ լոկ մէկ հատ կատու

Հարիւրին հարիւր

Այդ կատուն դուն ես

Ի ՎԵՐՋՈՅ
Ինչ որ կը խորհիս ճամբան ընթացքին
ինչ որ կը տեսնես

Ինչ կեանք որ կ՚ապրիս այս կեանքէն անդին
ինչ որ հոն ունիս



Ինչ որ յուսացիր թէ քեզ կը սպասէր
ինչ որ քեզ կանչեց

Իսկ ինչ որ գտար - ինչ որ սիրեցիր

ինչ որ ուզեցիր



Եւ ինչ որ մնաց քեզի այս աղուոր

ճամբորդութենէն

Ինչ որ չուզեցիր ոչ իսկ քեզ պատմել

մոռնալու վախէն



Այն որ տակաւին հարցումի մը պէս
հետդ կը տանիս
ՋՈՒՐԸ ՊԱՏԷՆ ՎԵՐ
Ջուրը - ինքն ալ - զարմացաւ թէ ինչպէս

վար չթափեցաւ - ելաւ պատէն վեր



Ջուր մըն էր բոլոր միւս ջուրերուն պէս

- ջուր որ սորված էր անձրեւի շիթէն

թէ իր դերը վար իյնալ է միայն
Ել եթէ չիյնայ հողը կը վշւոանայ

քէն կ՚ընէ ու ծառ ծաղիկ չի բանար -



Այդ ջուրը ինչպէս ելաւ պատէն վեր –

Արդեօք պատճառը այն էր որ գիշերանց

սիրաբանած էր լիալուսնին հետ

ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ
- Հիմա ձեզմէ շատեր պիտի խորհին թէ

այդ ջուրը իրենք են -

- շատեր թէ իրենք լիալուսինն են -

- իսկ պատը - ան միշտ միեւնոյն պատն է
ՄԷԿ ԲԱՌէՆ ՄԻՒՍԻՆ
ՄԷԿ ԲԱՌԷՆ ՄԻՒՍԻՆ
Մէկ բառէն միւսին ճամբան մերթ կարճ է

հարթ ու հեզասահ

մերթ ալ մէկ բառէն միւս բառին երթալ

դժուար է

- ճամբան խութերով լեցուն -



Իսկ կայ որ ճամբան անել - ելք չանի –

Բառը չի հասնիր ուրիշ բառի քով

կը մնայ մինակ -



- Մեր ըսելիքը կը մնայ այսքան -

ԲԱՌԱԽԱՂ
Մենք կերպընկալ փոքրիկ ածու

Մինչդեռ կեանքը մերթ հոգածու

մերթ ծաղրածու

Մերթ մեր չորցած

տերեւները հաւաքող

փութաջան աւելածու



Մենք կը ծաղկինք

Եթէ նոյնիսկ կեանքը յաճախ

նուագածու է անվարժ

Որ միշտ սխալ կը նուագէ

նոյն բաժինը

նոյն երգին

ՔԱՐԷ ՄԱՆԵԱԿ
Քարէ մանեակ մը

անցուցեր վիզին

Այդ ծանրութիւնը

ես ըսեմ բախտի պէս

դուք ըսէք մեղքի պէս

կը կրէ



Լաւ որ մորթը դիմացկուն է

Քարը

Չէ կրցեր թափանցել մորթէն ներս

ՔԱՐԷ ԿԱՄԱՐԸ
Այս կամարէն

երբ նայիս

Դէմդ աշխարհ մը քարի

եւ ժայռի –

Ու մարդիկ



- Մարդիկ

Չոր քարի վրայ

բուսնող ծառի պէս

ՔԱՐԷ ԳՆԴԱԿ
Գնդակը գնդակին

- այսինքն քարը քարին -

պէտք է զարնել



Եւ կամ երկու քարին

- այսինքն երկու գնդակին միջեւ -
մէկ թիզը պէտք չէ անցնի



Եղաւ -

Մեծ գնդակ մը

- այսինքն մեծ քար մը -
Շահեցաք

ԲԱՌԻ ՄԸ ՈՐՈՇՈՒՄԸ
Բառը ձանձրացաւ

միշտ նոյնիմաստ ապրելէ

Իր տարիները թօթափեց

Փորձեց նոր իմաստ



- Թէ ինչ կ՚ըսէ - մարդիկ չհասկցան



Նորէն ալ առին մէկ կողմ դրին

որ օր մը տեդին գործածեն

ՀԱՐՑԵՐ
Բառը որ

Միապաղաղ ու միակերպ

հորիզոնական կը քալէ

Նախանձելով կը նայի

Բառին որ

կը մագլցի ուղղաձիգ
Ու բախտն ունի

ամենաբարձր կատարին հասնելու

Մինչ բառը որ պարծենկոտ

կը մագլցի ուղղաձիգ

Նախանձելով կը նայի

բառին որ հորիզոնական կը քալէ եւ բախտն ունի

վերջնական հորիզոնին հասնելու



Իսկ բառը որ

Բառարանին մէջ ընկողմաներ է անշարժ

այդպիսի հարցեր չունի

ՎԵՐՋէՆ ՎԵՐՋ
Բառերը

Ուրախ զուարթ

Երբ տեղ կառնեն տողին մէջ

Կը մտմտան թէ արդեօք

Պիտի մնան ու պիտի

Վերապրին տողերուն հե



Մենք բախտակից բառերուն

Կը խորեինք թէ անոնց հետ

Պիտի մնանք - չմնանք –

Կարճ կամ երկար

Մեր գոյութեան

Վերջէն վերջ



ՔԱՐ ԱՆՍԱՀ
Երախտապարտ եմ ցարերուն

- քարերէն

գոյատեւել սորվեցայ



Կուրծքս բացի խորշակին դէմ ու տօթին

Գիտցայ տեղին տարափին հետ

տեղն ի տեղօք մաքառիլ -

- Յղկուիլ

Ու յղկուած սիրտիս խորքէն պատգամել

Թէ երբեք

չեմ մոլորեր

անասելի մեղքերու մութ վիհին մէջ



Ես միշտ պարկեշտ

միշտ այլասէր

ու բարի

ոտնակոխ եմ եղեր թէպէտ

անիրաւուած համբերատար քարին պէս

Բայց վերապրեր եմ

- յաւէտ

պիտի տեւեմ քարին պէս

ՀԱՅՐ ՄԵՐ
Զաարպքփւքէնի մօտ

Պզտիկ անուշիկ քաղաք է Հոմպուրկը

Մեծ

Համալսարան մը ունի



Եւ արդիաշէն եկեղեցի մը -

Հիմա հոն ենք մենք

Ու փորձելու համար աքուսթիքը սրահին

«Հայր Մեր» մը կերգենք



Երգը կ՚արձագանգէ այնքան անուշ

Որ չեմ գիտեր - իմ ձայնս Է թէ ոչ Անայիսին

Որ քովս ի վեր

կը ձայնակցի մեղմ



Այսպէս «Հայր Մեր» մըն ալ երգեր ենք ատենօք

Գեղարդի հին հին խոռոչներուն մէջ

- Վստահ եմ - մեր ձայները հոն են տակաւին -
անկորուստ կառչած քարին ու ժայռին



Հիմա վիթրայներու գունագեղ լոյսին տակ
Կերգենք հոս Հոմպուրկի եկեղեցւոյն մէջ –

Ասիկա հայուն «Հայր ՄԵր»ն է ամօթղած

- սրտաբուխ ու պարզ -

զոր մեր Հայրը - աւա՜ղ - երբեմն չի լսեր
ԵՌԱՆԿԻՒՆՆԵՐ
Δ

Եթէ շատ խաղաք

բառերուն հետ

տակէն քերթուած մը կ՚ելլէ

Δ

Մենք մեր իւղով կը տապկուինք

Իւղ կայ - կրակ կայ –

Ու տապակ մը տակը ծակ

Δ

Կը սպասէր –
Չեկաւ նորէն - յայտնի է
Ծխնելոյզէն այրած սրտի հոտ կ՚ելլէ

Δ

Իր ապագան շալկեր կ՚երթայ

Պահ մը գետին դնէ շունչ առնէ

Կը կոխեն կանցնեն

Δ

Ի ծնէ բանաստեղծ է

Ինչ որ գրէ խորունկ կը թաղէ

Դեղ կը կարծէ - դրացիին կատուն

Δ

Փորը կուշտ կատուն երես չի տար մուկին

որ միշտ հաշիւով կը շարժի

- Միշտ ալ հաշիւը սխալ կ՚ելլէ

Δ

Թէ հարցը մրցիլ չէ պարզապէս

Պէտք է բացատրել մժեղին -

Չյաւակնի երգել բանաստեղծին հետ

Δ

«Սանկ»ը - Երբ կը հարցուի ինչպէս ես –

«Նանկ»ը կը կանչէ օգնութեան

- Սանկ նանկ եմ - կ՚ըսէ

Δ

Տիկին Կաղամախին

Արմատները երկարեց անկողինէդ ներս

ու չորցաւ

Δ

Անոր քով

Հաւու խօսք մի ընէք

- Ինքը հին աքլորներէն է -

Δ

Քարը կոկոն է տուեր

- Քարին ծաղիկը

Նորէն քար կ՚ըլլայ

Δ

Ան կարծեց կեանքը գծել

Անկեղծ էր - ինչ որ գծեց

Ծաղրանկարն էր կեանքին

Δ

Աղուոր քերթուած մը կը հարուածէ

- Երբ կարդաս

Պէտք է ամուր կենաս ոտքերուդ վրայ

Δ

Հեղ մը Փինկը կը հարուածէ

Հեղ մը Փոնկը կը հարուածէ

- Ծեծը գնդակը կ՚ուտէ

Δ

Դժբախտութիւնը ընտրեց -

Ըսաւ - կայ ու կը մնայ

Երջանկութիւնը վաղանցուկ է մինչդեռ

Δ

Ինքը քերթուած է երկար

արտասանել Երբ փորձէ

Բառերը կը խուսափին

Δ

Այս գիշեր ներկայացում կայ

- Մեզմէ մէկուն

ԱՌԻԹ մը պիտի ներկայանայ

Δ

Այնքան աղուոր երգեց որ

Երգը - ինքն ալ - զարմացաւ

Թէ այդքան գեղեցիկ է

Δ

Քիթիս ծայրը

Հող պիտի դառնայ ան ալ ինծի հետ

- Լար չունի

Δ

Քերթուածին

Վերջին տողը գրուեր է շատոնց

Մինչ կը կարծենք նոր գրել ամէն օր
(ՆԵՐ + ԱՐՏԱ)ՔԻՆ
ՆԵՐՔԻՆ - ԱՐՏԱՔԻՆ
Երկու «Ես» կայ

Արտաքին - ներքին



Երբ հարցնէք

Թէ ձեզմէ ով յաւէտ դժգոհ է միւսէն

Երկուքն ալ

Միաբերան - «ԵՍ» կըսեն



Կամ թէ հարց տաք

Թէ ձեզմէ ով կը յոխորտայ միւսին վրայ

Միաբերան - «ԱՆ» կ՚ըսեն



Ու վերջապէս

Երբ հարցնէք ձեզմէ ով կը պարտադրէ

Նոր նոր հարցեր ամէն օր

Միաբերան «ՄԵՆՔ» կ՚ըսեն

ՑՈԼՔ
Ան եւ դուն

Կեցեր էք հայելիին առջեւ



Երկու կերպարանք կ՚արտացոլայ հոն

- Քու կողմդ յատուկ նշան մը դիր

որ չշփոթես

ՆԵՐԱՇԽԱՐՀ
Չոր հացը բաժակ մը թէյի մէջ

թրջելու պէս

Իր հոգերը կը թաթխէ

իր ներաշխարհին



Հոն ասէն ինչ գունագեղ է - համով –

Հոն հոգը կը դադրի հոգ ըլլալէ

ցաւը ցաւ ըլլալէ

- Ինք բարի բարի կը ժպտի աշխարհին -



Իր չոր հացը կը համովնայ

բաժակ մը թէյին մէջ

ԱՐՏ
Գովազդը կ՚ըսէ

- Բարեբեր արտ է

Հարիւր կու տայ մէկի դէմ .



Ան

Կինը հոն թաղեց –

Հիմա կը սպասէ

ՁԱՅՆԸ
Ներքին ձայն մը տեւական կը կրկնէ

- Քու տեղդ հոս չէ -



Ուր որ կ՚երթայ այդ ձայնը հետն է

- Քու տեղդ հոս չէ

Քու տեղդ հոս չէ



Ի վերջոյ կ՚ընդվզի

- Ով ձայն - կը պոռայ - քու տեղդ ալ հոս չէ

ԱՐՏՕՆՈՒԹԻՒՆ
Ինչ որ կուզէ թող ըսէ

- պայմանաւ որ գէշ բան չըսէ -



Որքան կուզէ թող խօսի

- պայմանաւ որ բան չըսէ -



Եթէ կուզէ թող լռէ

- պայմանաւ որ չխորհի

ՆԵՐԲՈՂ
Հասնիլ կուզենք

իսկ ներբողը քառասմբակ կը սուրայ

Յուսահատ

պոչին կը կառչինք հազիւ -

Կանգ չառներ ներբողը - կ՚երթայ -

Մեր ձեռքը

փրթած պոչ մը կը մնայ

ԱՐՏԱԿԵԴՐՈՆ
Ըստ իրեն

Աշխարհի կեդրոնը ինք էր

Իսկ իր կեդրոնը աշխարհը չէր

- Սխալ մը կար փոխադարձ -



Շատ ճիգ թափեց որ սրբագրէ

Կեանքը չբաւեց
ԱՂՈՒՈՐ ԲԱՆԵՐ
ԱՂՈՒՈՐ ԲԱՆԵՐ
Աղուոր բաներ կը պատահին



Աղուոր բաներ երբ պատահին

ջութակ մը հին

Կը թօթափէ իր խուլ փոշին

կը նուագէ

մեր մանկութեան երգերէն մին



Աղուոր բաներ կը պատահին



Աղուոր բաներ երբ պատահին

վտակ մը հին

որուն հունն է ցամքեր չորցեր

դարերն ի վեր –

կ՚արթննայ իր չոր թմբիրէն

ու կը հոսի գլգլալէն



Աղուոր բաներ կը պատահին



Աղուոր բաներ երբ պատահին

մենք միատեղ

կը նայինք լոյս հորիզոնին

ու պատրաստ ենք

վերապրելու մեր կեանքը հին



Աղուոր բաներ երբ պատահին

Աղուոր բաներ կը պատահին

ԾՈՎ ԾԱՂԻԿ
Ծովը կերգեմ ամէն օր

Կը կարօտնամ նորէն ալ

Բայց շատեր ճպուռ կըսեն



Ծովը ծաղիկ կը բանայ

Ահա կըսեմ ծով - ծաղիկ

Իսկ շատեր փրփուր կըսեն



Գլուխս կառնեմ կ՚երթամ

Փրփուրներուն ընդմէջէն

Երբ շատեր եկուր կ՚ըսեն



Ամէնէն գեղեցիկն է

Ասիկա փախուստներուն

Մինչ շատեր ի զուր կըսեն

ԾՈՎԷՆ ՎԵՐՋ
Ծովափը

Մենք ու մեր ժպիտները փոքրիկ

քով քովի էինք

- Սիրաբանելու յարմար օդ է -

ըսիր թէ չըսիր -

Դուն չըսիր - աչքերդ ըսին -



Յետոյ ջուրը կանչեց քեզ

Մէկ աչքդ ծովուն - մէկ աչքդ ինծի

Ծով մտար - ելար

- Որքան գեղեցիկ է աշխարհ այսօր -

ըսիր թէ չըսիր -



Թէ ջուրի կաթիլներ կային մորթիդ վրայ

անոնք ըսին -

Յետոյ չորցուեցար - նայեցայ աչքերդ

Կ՚երթեւեկէին մէկ արեւէն միւսին

- Սէրն աւելի վերջ –

Դուն չըսիր - արեւուն շողն էր

Ան ըսաւ

ՏԻԿԻՆԸ ԿԵՐԱԿՈՒՐ ԿԵՓէ
-Բաւական սխտոր դրիր կերակուրին

-Շատ շատ դիր - չորս պճեղ -

-Քիչ է

Գիրքը կ՚ըսէ վեց պճեղ -

- Դուն անոր մի նայիր

- հապա քեզի նայիմ -

- Երեսուն տարի առաջ

այդպէս չէիր ըսեր -

- Անփորձ էի

- իսկ հիմա -

- Ինչ աղուոր օրեր էին -
Աղուոր օրեր էին -
Ուր կ՚երթաս -
Երթամ երկու պճեղ եւս

սխտոր աւելցնեմ -

ԼՈՒՍՆԻ ԼՈՅՍՈՎ
Նոր լուսնի մը լոյսը

կը պտղի ածուներուն վրայ

Պտղատու ծառեր

֊ Թութ ըսեմ - թթենի

- Թուզ ըսեմ - թզենի

Պտուղ կը թափեն հողին

- Բնութիւնը կը կերակրէ ինքը զինք



Կը յիշենք երբեմն

թէ մէկ մասնիկն ենք բնութեան

Երբ ոսկեգոյն ծիրան մը արքայավայել շուքով

կը հալի մեր բերնին մէջ



Նոր լուսնի մը լոյսը

կը պտղի մեր վրայ

ԱՌԱՆՑ ՆԵՐԿԱՅԻ
Ըստ ծերուկ Կաղանդ Պապային
Ներկան գոյակցութիւնն է

յիշատակներու ել մաղթանքներու

- Երբ անցեալէն ոչինչ կայ իբրեւ յուշ
Կայ ոչինչ ապագայէն ակնկալելիք -

- Չկայ ներկայ -

ու Կաղանդ Պապան կանցնի կ՚երթայ
առանց կանգ առնելու



Գալ տարի այս ատեն

Նորէն կու գայ արդեօք

- յայտնի չէ - ով գիտէ -

իսկ կարելի է արդեօք մէկ տարուան մէջ

բաւականաչափ յիշատակ ամբարել

չմնալու համար առանց ներկայի

ունենալ քիչ մը ապագայի մաղթանք



Չըլլայ որ նորէն անցնի երթայ

Կաղանդ Պապան

առանց հանդիպելու

ՈՍՏԷ ՈՍՏ
Ըլլալու կամ չըլլալու երկընտրանքին դէմ անզօր –

Խուսափող չենք ըլլալէ



Երբ մէկը նենգ է ծներ - այդպէս մեծցեր եւ ապրեր

Չ՚ազատիր նենգ ըլլալէ



Ըլլար աշխարհ մը խաղաղ ուր աթօմի ռումբն անգամ

Ամչնար զէնք ըլլալէ



Գար խրատ տար տնակին որ կամովին հրաժարի

Բարձրադիր շէնք ըլլալէ -



- Երբ կը շրջինք ոստէ ոստ կիմանանք թէ ես ու դուն

Չենք դադրեր «մենք» ըլլալէ

ԲԱՐԻ ՏԱՐԻ
Բարի տարի ըսր քեզի

Բարի տարի ըսիր ինծի

- Հողը լսեց

ու եղեւին մը բուսաւ

Ու մեզի հետ

Բարի տարի ըսին շատեր

իրարու

- Երկնակամարը լսեց
հարիւրաւոր աստդ ինկաւ



Եկան աստղերը թառեցան

Եղեւինի ճիւղերուն

Բարի տարի բարի տարի

ըսին մեզի - իրարու

- Տարին լսեց

- այսքան բարի ըսուելէ վերջ

բարի չըլլալ

չէր կրնար -

- Բարի տարի ըսաւ մեզի

- Թերահաւատ - բայց նորէն

Բարի տարի ըսինք մենք

2003ԷՆ ՎԵՐՋ
2000ը տեսնենք կ՚ըսէինք

- տեսանք –

Երեք տարի ալ ապրեցանք միատեղ



Հիմա կարգը եկաւ 3ՕՕՕին



Հեղ մը որ հասնինք 2999ին

անդին տարի մը կը մնայ միայն



Եթէ չէք հաւատար ՝

- կամ համրել չէք գիտեր

- կամ չէք գիտեր ապրիլ

ԿԱՂԱՆԴԻ ԾԱՌ
Կաղանդի ծառ եմ

ճիւղերս լեցուն կանանչով շողով

Ու արմատներս

Ձեր մէջ



Եկէք ձեզ գրկեմ թեւերովս պիրկ
Ողջագուրուեցէք
Շքեղութեանս հետ երազունակ



Մի նայիք կեցուածքիս խրոխտ անայլլայլ

Ու մի նախանձիք

Եթէ զարդարուած եմ ոտից ցգլուխ

Մեծ իշխանի մը պէս միջնադարեան



Նախ ես եմ սուրը մխրճեր սրտիս

Ու բոյս եմ ծներ

Բոյս անշարժացած

Որ աւիշիս մէջ կարօտն ունիմ յաւէտ

Երեժտկալու



Առէք արմատներս տարէք ձեզի հետ

Պահեցէք ձեր մէջ

Անոնք պատրանքը թող պատմեն ձեզի

Դուք անոնց շարժումը սորվեցուցէք



Կաղանդի ծառ եմ

ճիւղերս լեցուն կանանչով շողով

Ու արմատներս

Անվերջանալի ձանձրոյթի մը մէջ

ԳԱՐՈՒՆ
Պատշգամին դուռը բաց թողաց

որ գարունը ներս մտնէ

արձակ համարձակ



Արձակ համարձակ

Քիչ վերջ Ագապին ներս մտաւ

ու դուռը ամուր փակեց



Ընդհանրապէս

ծխնելուզէն կը մտնէր

ԽՈՒՆԿ
Դուն իմ մայրս

Խունկի ծառս

որ ատրաշէկ

ածուխին վրայ

այրեցար



որպէսզի խունկ

հոտին օրերը զաւկիդ



իմ խնկաբոյր մայրս

դուն որ

ալ չկաս

ՈՒԹՍՈՒՆՆՈՑԸ
Քալելէ առաջ

Ութսուննոցը

Քայլ մը - քայլ մըն ալ սկսաւ համրել

Մէկէն մինչեւ ութսուն



Երբ սեղան նստաւ

Առաջին պատառը ուտելէ առաջ

Համրեց մինչեւ ութսուն



Գինիի բաժակէն

Ումպ մը ումպ մըն ալ խմեց - յետոյ համրեց

Ութսուն - նորէն ութսուն



Երկար խորհեցաւ

Սիրաբանիլ փորձելէ առաջ

Յիշեց օրերը երբ կը համրէր հազիւ

Մինչեւ քառասուն



Նորէն ալ դժգոհ չէր կեանքէն

Ութսուննոցը

Պատրաստ էր համրելու

Մինչեւ իննսուն

ՃԱԽԱՐԱԿՆԵՐԸ
Նոյն իմաստը ունէր ամէն բան

ամէն բան անիմաստ էր քանի որ

Միայն թէ ոմանք

ԳաղտնօրԷն իրարու հարց կու տային

թէ ինչու հոս են



Իրարու համամիտ էին բոլորն ալ

ՄԷջտեղը հարց մը չկար քանի որ



- Ամէն ոք

պատրաստ էր իր պորտը ինք կտրելու

Բայց վերածնիլ փորձող չկար -



Լոկ ճախարակները կը պարպուէին

զիրենք բանտարկող դերձաններէն

ՎԵՐԱՊՐԻԼԸ ՍՈՒՂ
Հովն երբ խաղաղի

Նայիլ երկինքին

որ բաժան բաժան

- մինչ միակտուր
ծովերը աժան

վերապրիլը սուղ



Խաղն էր հովերուն

ուղղուած ամէնուն

երկինքին ծովուն

նաեւ երգերուն

իրենց երբեմնի

կշռոյթէն ազատ



Արդ ամէն ինչ նոր

- Մինչ ամէն ինչ նոր
ու բաժան բաժան

երգերը աժան

վերապրիլը սուղ

ԵՒՍ
Արշըն արշըն պիտի ուտես պանիրն ու սեխը

- օդին

պիտի խմես էնտազէով

Յետոյ պիտի կանչես Ագապին



- Ես Մորփէոսը չեմ - պիտի ըսէ

Բայց դուն ականջ մի կախեր

քնացիր անոր թեւերուն մէջ



էնտազէ էնտազէ պիտի արթննաս

ու պիտի ապրիս քանի մը արշըն եւս
ՎԵՐՋԱԼՈՅՍ
ՎԵՐՋԱԼՈՅՍ
Չորս տղեկ էինք

Յարվարդը Եդուարղը Գաբոն եւ ես

Երեկոյեան

Թերմինիւս կ՚ելլէինք վերջալոյսը դիտելու



Ու հոն ֊ վերջալոյսի կարմիր լոյսերուն տակ

- մինչեւ որ արեւը մայրը մտնէր -

Հաշուեկշիռը կ՚ընէինք

Թէ ով յաղթեց - ով պարտուեցաւ -

օրուան խաղերուն մէջ



Յետոյ կը տարուէինք խորհիլ

Թէ ով պիտի յաղթէ - ով պիտի պարտուի

ապագայի օրերուն մէջ -

Ըստ մեզի - բոլորս ալ յաղթական պիտի ըլլայինք

ու ինքնավստահ - զիրար կը շնորհաւորէինք

պատերազմ շահած զօրավարներու պէս



Հիմա - տարիներ վերջ ՝

Յարվարդը չկայ -
Եդուարղը չկայ -
Գաբոն -

- Գաբոն ալ չկայ -
Մնացի ես միայն
Իմ վերջալոյսիս հետ գլուխ գլխի

ՄՈՌՆԱԼ
Մոռնալ

- մինչեւ իսկ մոռնալ թէ ինչ մոռցեր էիր -



Գորշ - պարզապէս գորշ մառախուղ մը դէմդ

- խիտ մառախուղ մը որուն ընդմէջէն
ապիկար թռչուն մը - ուրուագիծ դարձած -
կը նայի - կը քրքջայ լրբօրէն -



Մոռնալ

- նորէն մոռնալ թէ թռչուն մը կար
ու վստահ չըլլալ - կար թէ չկար



Բայց մառախուղը կար ու կայ տակաւին



Մոռնալ թէ ինչ կ՚ուզէիր անկէ
Ու երթալ ընկղմիլ մառախուղին մէջ
Մնալ հոն - մնալ ապիկար թռչունի մը պէս

որ կը շարունակէ քրքջալ լրբօրէն -



Մոռնալ

- ու մոռնալ թէ մոռցուիլ է աս -

ԾՈՒԼՈՒԹԻՒՆՆԵՐ
Նախ մարմինս վարժեցուցի ծուլութեան
Արգիլեցի ամէն ճիգ

դիրքի ամէն փոփոխութիւն -
Հաւատացի թէ անշարժ

աւելի հեշտ է ապրիլ



Յետոյ միտքս յանգեցաւ այն թեզին թէ

իմացական ծուլութիւնը առիթ է

որ մարդ հանգչի - երկար բարակ չմտմտայ մտահոգ

ու չխորհի ինչպէս խօսիլ ինչ խօսիլ



Երբ եղան որ զիս սիրեցին իրապէս –

զգացական անդորրիս մէջ կծկուեցայ այլամերժ

ու չկրցայ նոյն ուժգնութեամբ

փոխադարձել ոչ մէկուն -



Իսկ առ այժմ - որպէսզի

Ես զիս ինծի փաստեմ թէ կամ ֊

- ժիրօրէն

աշխուժօրէն

կ՚երագեմ

ՃԱՌ ՄԵՆՈՒԹԵԱՆ
Եթէ յանցանք է մինակ ըլլալ

յանցաւոր ես



Անկիւն մը կ՚ապաստանիս

եղունգներդ կը կրծես

Ու կ՚ողբաս թէ մինակ ես



Շատեր մենութիւնը պիտի գովաբանեն

Լաւ է պիտի ըսեն - շատ լաւ –

շատէն ալ լաւ

- Դուն ականջ մի կախեր -



Նայէ որ պահեստի ընկեր մը ունենաս

- Գրպանդ պահես - հետդ պտտցնես -

Եթէ պէտք ըլլայ

Ցոյց տաս ամէնուն



Այդպէս պիտի կարենաս

Դուն ալ

Վերէն նայիլ - խղճալ

Բոլոր անոնց վրայ որ մինակ են

Ու յանցաւոր

Մինակ մնալը եթէ յանցանք է

ՃԱՄԲԱՍ
Գիշերանց - ճամբուս վրայ

Երկու կայծոռիկ

Ինծի աչք կը քթթեն

- կը նշանակէ թէ պիտի

երկու թաղական գան

- Աւետարանին որ գլուխը կ՚ուգես

որ վրադ կարդան –

պիտի հարցնեն



- Որ եւ է

Միայն թէ թոդ Տէր Մարկոսը կարդայ

- քիչ առաջ տեսայ երէցկինը
ճերմակեղէնները կ՚արդուկէր -
Ուրեմն մաքուր է Տէր Մարկոսը

Եւ մաքուր է Տէր Սարկոսին ձայնը -



Ասոր վրայ կայծոռիկները կը դառնան մէկ մէկ մոմ

կը լուսաւորեն ընդարձակ տաճարը

որ դաշտ մըն է լայնատարած

- Թաղականները կերոններ կը բաժնեն -

- Օրթի –

Ես ալ ոտքի կ՚ելլեմ

ու կը շարունակեմ ճամբաս

ՑՈՒԼԱՄԱՐՏ
Արենային աւագը

պիտի ծծէ արիւնդ

ու հոնկէ ուրկէ ներս մտար

հպարտ - ինքնավստահ –

հիմա քաշկռտելէն

պիտի դիակդ դուրս հանեն



Ցուլ - բանաստեղծ ցուլ -

- ցուլը արենային –

ուր նիզակով դաշոյնով կը սպասեն

քեզ զգետնելու համար

յանուն արուեստի –

մի վրդովիր - պահէ վեհութիւնդ –

ու Մայիս տասը - չէ որ ցուլի ծնունդ ես –

խիզախօրէն կանգնէ

քերթուածներուդ դէզին վրայ

Եկէք - ըսէ - պատրաստ եմ

Եկէք սպաննեցէք զիս

Եթէ կարող էք

ՍԵՒ ԳԻԾԸ
Նորէն սեւեր հագեր էր

- Այս գիծը կը տեսնես - հարցուց -

Չէի տեսներ - բայց ստեցի - այո ըսի ՝

Ըսաւ - սահմանագիծ է ասիկա

Այս գիծէն ներս շատեր

Թեւէդ ոտքէդ պիտի քաշեն

պիտի չուզեն որ անդին անցնիս

Բայց այդ շատերուն մէջ շատեր

աւելի զօրաւոր քան միւսները

կից մը պիտի տան

ու դուն քեզ գիծէն անդին պիտի գտնես -



Աս որ ըսաւ հետը չեմ խօսիր հիմա –

Երբ փողոցը դէմս ելլէ չտեսնելու կու գամ

ու լեղապատառ կը փախչիմ –

Մեր թաղը փոխադրուած է ան

- սեւեր կը հագնի միշտ

ու լարախաղացի պէս

կը քալէ գիծի մը վրայէն

ՀԱՐՑՈՒՓՈՐՁ
Առաւօտ գիշեր

դուք ձեզի հարցուցէք



- Ձեր աչքերուն լոյսը գողցան - երբ գողնան
ձեր աչքերը դուրս կ՚իյնան կոպերէն -



կամ թէ

Ձեր սիրտի զարկերէն փոխ առին

- երբ ետ ուզեցիք

կորսուեցան մէջտեղէն -



Եթէ ձեր պատասխանները «այո» են

Կրնաք ապրիլ տակաւին
ԺՈՂՈՎ
ԺՈՂՈՎ
Մեծերուն մէջ

Մեծերուն հետ համհաւասար ըլլալու.

պերճանքէն զարկ

զրկուած

գիտակցիլ թէ փոքր ես դուն

ձայնդ փոքր

անունդ փոքր



Կաս թէ չկաս - իսկ թէ կաս

անակնկալ նորութիւն է ատիկա

ու զարմանք



Արդ ըստ այնմ պէտք է խօսիս

որ լսեն

եւ կամ լռես ակնածանքով սպասես

որ հաճին ձայն տալ քեզի

Երբ ամէն ոք կ՚աճապարէ մեկնելու

Յետոյ ետ գաս

եւ ամփոփուիս ներաշխարհիդ մէջ

որուն

միահեծան գահակալն ես կը կարծես

ՕՂԱԿՆԵՐ
Ամէն պզտիկ լարախաղաց

Ածելիի շեղբին վրայ

վարպետօրէն

պէտք է քալէ

- Եթէ քալէ - լաւ -
Եթէ քալել չկարենայ

կ՚իյնայ - շերտ շերտ

Նախ երկուքի յետոյ չորսի կը վերածուի

տասնըչորսի - անպայման

Ամէն թերուս լարախաղաց

Բախտի բարակ թելին վրայ

ճարտարօրէն

պէտք է վազէ

- Եթէ վազէ - լաւ -
Եթէ վազել չկարենայ

Կը գամուի հոն անշարժ անճար

մինչեւ որ

թելը փրթի

ինք ալ կորի թելին հէտ

Ամէն նորեկ լարախաղաց

Փորձառութեան օղակներէն

- մէկէն միւսին –

Պէտք է ցատկէ ծիտի պէս

- Եթէ ցատկէ - լաւ

Եթէ ցատկել չկարենայ

կը մնայ հոն

յաւէտ առկախ

օդին մէջ

Ամէն տարեց լարախաղաց

Հարիւր շեղբէ թելէ քալեր

Հարիւր օղակ ցատկեր եկեր

հասեր վերջին օղակին –

Կը խոնարհի ձեր առջեւ

- թէ խոնարհի ֊ լաւ -

մի զլանաք - կը խոնարհի

երկու ծափի փոխարէն

ՏՕՆԱՎԱՃԱՌ
Շողշողուն կրպակներու մէջ

հատ մը կար ուր քիլօ կը ծախուէր

- Ինքը նիհար էր

քիչ մը քիլօ առնեմ ըսաւ - չառաւ



Հագուստը լայն կու գար

- այդպէս չէր կրնար մարդու մէջ ելլել -
Ծախու

համարձակութիւն կար քիչ անդին

- առնեմ - ըսաւ - չառաւ

շարունակեց քալել



Անկիւն մը շատեր պոչ էին բռներ

կարօտի գոյն գոյն գովազդին առջեւ

Կարգի մտաւ - տարիներու

կարօտս առնեմ ըսաւ - չառաւ



Տակաւին շատ կար երբ հասաւ տեղ մը

ուր խոշոր տառերով հրաժեշտ էր գրուած

Ատենն է ըսաւ - տօնավաճառէն

հրաժեշտ առաւ

ՆԻՍՏՈՒԿԱՑ
Ոչ պսակիլ - ոչ ալ նստիլ

այլ միշտ ոտքի - սպասել

հեռուներէն կամ մօտէն

հիմա կրնայ մէկը գալ

եւ աղուոր լուր մը բերել



Պէտք է ոտքի - ակնածանքով

դիմաւորել ամէն հիւր

ամէնէն նոր բազկաթոռը տալ իրեն

Դէմը - ոտքի - համբերութեամբ սպասել



Յետոյ զինքը - միշտ յարգանքով -

պէտք է ճամբել երբ մեկնի

շնորհակալ որ եկաւ

ու բերաւ

լուր - բարի լուր - կամ գէշ

եւ կամ ոչ մէկ լուր

Այնուհետեւ կարելի է նստիլ

- մինչեւ իսկ պառկիլ –

Հանգիստ սիրտով կամ անհանգիստ

եկած լուրին - չեկած լուրին - համեմատ

ԸՆԵԼ
Ընել թէ չընել

- ընելու համար
արդէն պատրաստ է

ամէն մէկ տուեալ



Ընել - ու յետոյ

ապրիլ վայելքը

ըրած ըլլալու



Ընել - պարզապէս վերափոխակերպել

համակեցութիւնն իրերու եւ մեր



Ընել թէ չընել

- ընել - դուրս քաշել ճիգերը բոլոր

իրենց թմբիրէն

Ընել - ընդմիջել

Ներսի ու դուրսի հոսքը ինքնավար

ծոյլ գոյակցութեան

Ընել թէ չընել

- ապրիլ թէ չապրիլ աղուոր վայելքը

ըրած ըլլալու

ՉԸՆԵԼ
Ընել թէ չընել

- չընելու համար

արդէն պատրաստ է ամէն պատրուակ

Չընել - ու յետոյ

ապրիլ վայելքը

չըրած ըլլալու

Չընել - պարզապէս չդաւաճանել

իրերու խաղաղ համակեցութեան

Ընել թէ չընել

- Չընել

- ոչ մէկ ճիգ բռնի դուրս քաշել

իր մեղկ թմբիրէն -

Չընել -

չընդմիջել հոսքը ներդաշնակ

ներսի եւ դարսի հաշտ գոյակցութեան



Ընել թէ չընել

- ապրիլ թէ չապրիլ աղուոր վայելքը

չըրած ըլլալու

ԳԱՅԼԵՐԳ
Մենք ալ - մեր չափով

Մեծ կամ պզտիկ

գայլեր ենք

յօշոտելու պատրաստ



Կը յօշոտենք - յետոյ

քառասուն օր

սուգի երգ կերգենք

ՓԼԱՏԱԿՆԵՐ
Որ շէնքը որ փուլ գայ հոս կամ հոն
կամ երկու փողոց անդին
զիս կը գտնեմ փլատակներուն տակ


Ու փլատակներուն տակ

Կ՚անհետին ուրուագիծերը

բոլոր մեծութիւններուս



Թանձր փոշի մը կ՚իջնէ - կ՚իշխէ

երթուղիներուն



Բոլոր երթուղիներուն –

մինչեւ որ լոյսը ծագի

ու գիծերը պարեն

անջրպետին մէջ



Անջրպետին մէջ

Նոր շէնք մը կը փլի հոս կամ հոն

հոն - երկու փողոց անդին



Հոն երկու փողոց անդին զիս կը գտնեմ դարձեալ

փլատակներուն տակ

Մեծութիւններս կը մնան առանց ուրուագիծի

ՈՉԻՆՉ
Շատը գիտնալ

եւ այդ շատը գիտնալ քիչի վերածել

այդ քիչով

կարենալ շատը պատմել



Քիչի շատի որոնումին մէջ մոռնալ

Անշեղ գնացքը ապիկար օրերուն

Որ շատ կամ քիչ կը միանան իրարու

Ոչինչի մը կը յանգին
ՁԱՅՆ ԲԱԶՄԱՑ
ՁԱՅՆ ԲԱԶՄԱՑ
Կը համակարգեն

կը հեռատպեն

Յանցերու մէջ ցանց

կորսան ընտրովի

կը միջնացանցեն

կը միջնաձայնեն

յետոյ կայքէ կայք

կը տարաձայնեն



- կը ձեռնմխեն

անձեռնմխելին -



հաւանականօրէն

խաբուած են նորէն

ՄԱՏՆԵՐՈՒ ՄԱՍԻՆ
Երբեմն պէտք է մատները հոտուըտալ

Եւ երբ սխալ բան մը պատահի

Հարցնել իրաւամբ

- Ես մատս հոտուըտացի -



Ուրեմն շատ կարեւոր է մատը հոտուըտալ

ու այդպէս զինուած կենալ

ամէն անախորժ պատահարի դէմ -



Չարամիտներով լեցուն աշխարհի մը մէջ

Ամենակարեւորն է չամբաստանուիլ

իբրեւ անփոյթ կամ անուշադիր

- Իբրեւ մէկը որ մատը չի հոտուըտար

Որ - երբ սխալ բան մը պատահի -

ինքզինքը կ՚արդարացնէ ըսելով

- Ես մատս հոտուըտացի -

ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ

ա) Պէտք է մատներուն արժէքը տալ
բ) Պէտք չէ ծուլանալ մատը մինչեւ քիթ տանելու
գ) Նախատեսելու է ամէն ինչ մատներէն առաջ
դ) Լուացուելէ վերջ պէտք չէ մատները ցեխի մէջ թաթխել

ԳԻՏԱԿԱՆ
Ես գիտնական

- գիտական
տուեալներու համաձայն -

Դուք բոլորդ բազմաձայն

Ես առանձին միաձայն

- նոոէն ալ ձայն ձայնի -
արմատական

արմատներու համեմատ –

Դուք բոլորդ խորարմատ

Ես առանձին անարմատ

- պատէ պատ –

Կը փորձարկենք բոլոր անոնք

որ տրտմաձայն

կամ անձայն

չգոյութիւնը կը տօնեն

իրենց արմատախիլ գոյութեան



ու քանի որ դարը դարն է գիտութեան

Բոլոր ասոնք կը աատահին

գիտական

տուեալներու համաձայն

ԱՌԱԿ
Այս առակը ցոյց կու տայ թէ ինչ կը պատահի գորտին

Որ կ՚իյնայ գինիի աւագանին մէջ



Կը պատահի նախ որ գորտը թրջի

Ու լեզուն պտտցնէ քիթին շուրջ - աջ ձախ -

Գոռոզ կենդանի է գորտը գիտէք

Այդ պատճառաւ աչքերը թիզ մը դուրս են միշտ

իրենց կոպերէն

Այդ իսկ պատճառաւ գորտին թաց պոչէն

եւ թաց աչքերէն
Գինիի կարմիր շիթեր կը կաթին

Ել իր սիրահարը ճամբու դնելէ վերջ

մեր տիկին դրացուհին

Երբ կ՚երեժտկւսյ յագեցած ու գոհ

Ու կը շտկէ բարձերը դեռ տաք անկողնին

Այս առակը ցոյց կու տայ թէ ուր

կը միզէ գորտը անամօթաբար -

Մինչ տիկին դրացին կ՚երթայ լոգնալու

Դեռ ճամբու կէսին

Կ՚իյնայ գինիի աւազանին մէջ



Արդ աւազանին մէջ երկու հոգի կան

Մին գորտը - միւսը մեր դրացուհին -

Գեղանի կին է մեր դրացին գիտէք

Այդ պատճառաւ կուրծքերը թիզ մը դուրս են միշտ

իրենց շապիկէն Այս իսկ պատճառաւ տիկնոջ բաց ասէն

եւ թաց շրթունքէն Գինիի կարմիր շիթեր կը կաթին

Բայց առակս լոկ ցոյց կու տայ թէ ինչ

կը պատահի գորտին

Հետեւաբար - թէ կը թրջի կամ ոչ

Կամ կը գինովնայ թէ չի գինովնար

աղուոր դրացուհին

Հոգը չէ գորտին -

Ան ուրախ զուարթ կը լողայ կ՚ոստոստէ

Աւազանն ի վար - աւազանն ի վեր -

երբ յոգնի կ՚երթայ կը նստի ափին

Լաֆոնթէն կը կարդայ

Ու հոգը չէ թէ մեր տիկին դրացին

Աւազանին մէջ իսկոյն որ կ՚իյնայ

Նախ իր սիրահարը կը կանչէ ձայն ձայնի

Յետոյ իր ամուսինը կը կանչէ անյոյս

Եւ թէ արձանի մը պէս հնօրեայ

Աւազանին վրայ

Անշարժ կը ծփայ տիկին դրացուհին

Հոգն է որ գորտին ֊

Յանկարծ

Իր շերեփուկները կը յիշէ բարի

Որ այս տօն օրով

Այս ձիւնին բուքին

Անտէր կը ճչան -

Կ՚երթայ անոնց շորերը կը լուայ կը փռէ

Ու ոստոստելէն աջին ու ձախին

Կը բազմի գորտավաճառենց

Սպահանի գորգին -

Հոն գորտավաճառին տունն են հաւաքուեր

Բոլոր տունմնայ օրիորդները թաղին

Ու բերնի ծամոց կ՚ընեն ախորժով

Իր սիրահարն ու մեր տիկին դրացին

Հիմա

Այս առակը ցոյց կա տայ թէ ուր

Կը միզէ կրկին ու անկրթօրէն

գորտը որ կ՚իյնայ

աւազանին մէջ

կարմիր գինիին

Արդ բարեկամներ

Որ այսքան մարդ ճանչցաք - գորտ օրիորդ տիկին

Այս փոքր առակէն

Հանելու համար բարոյական մը մեծ ու թանկագին

Պէտք է աւազանէն նախ դուրս քաշէք հանէք

Գորտը - յետոյ ալ մեր տիկին դրացուհին –

Ու թողուք աւազանին խորը խեղդուին

Գորտավաճառն ու իր հիւրերը պառաւ

ՎԷԼԱՍՔԷԶ
Դուռս թակեց - բացի

- Ես Վէլասքէզ կատուն եմ - ըսաւ –

Այդ ինչ տեսակ անուն էր

- ըսի - գոնէ էլ Կրէքօ ըլլայիր

անիկա յոյն էր ու հետը կրնայինք

սիրթաքի պարել

- Իրաւ որ յանցանքը իմս չէ - ըսաւ -
արդէն տէրս մտադիր էր անունս փոխել
Բայց մեռաւ

այնպէս որ անունս Վէլասքէզ մնաց

Բայց եթէ քեզի հաճոյք պիտի պատճառէ

Կրնաս զիս էլ Կրէքօ կանչել - կու գամ –

Եթէ սորվեցնես սիրթաքի ալ կը պարեմ -

- Լաւ - ըսի - խորհիմ այդ ուղղութեամբ

- Հիմա ինչ կրնամ ընել քեզի համար

- Դուն ալ կրնաս քու անունդ փոխել - ըսաւ

- Ես անունէս գոհ եմ ըսի

եւ նպատակ չունիմ ուրիշ մէկը ըլլալու

- Ուրախացաւ -

- Մնաս բարով Վէլասքէզ - ըսաւ

ու գնաց

ԱՐՈՒԵՍՏ ՔԵՐԹՈՂԱԿԱՆ
I

Երբ գրել փորձեմ

Միտքս կ՚իյնայ «լոյս» բառը նախ

յետոյ «կատու»ն -

կը խորհիմ

- ինչ կապ կայ երկուքին միջել -

ու կը գրեմ

- կատուն լոյսը կերաւ -

- սենեակը մնաց մութին մէջ -



Կատուին հոգը չէ

ան կրնայ տեսնել մութին մէջ

Բայց կատուին տէրը դժգոհ է

Խարխափելէն

կ՚երթայ կ՚առնէ հացին դանակը

կատուին փորը կը ճեղքէ

ու սենեակը կը լուսաւորուի



Կատուն երդում կ՚ընէ

հեղ մըն ալ լոյսը չուտել

Բայց արդէն շատ ուշ է -

–Ահա այսպէս կը գրեմ

Վերջին անգամ մըն ալ կը կարդամ

ու գամբիւղը կը նետեմ

II

Կամ թէ կը գրեմ

- լոյսը կերաւ կատուն -

- Սենեակին մէջ կատու չմնաց –

ու կատուին տէրը տխուր է շատ

ու մազերը կը փետէ

զայրացկոտ կ՚երթայ կը մարէ

լամբարները բոլոր

ու խոր մութին մէջ

ձայն մը կ՚իմանայ

- մըռնաւ - ես հոս եմ

Մարդը կը վազէ կատուին քով

զայն կը շոյէ - կը սեղմէ կուրծքին –

Կատուն կը խորհի թէ

որքան երջանիկ են

իր տէրն ու ինք

եւ թէ ապահովուած է իր ապագան

թէ այլեւս

կրնայ պոչը տնկել ազատօրէն -



- Կը գրեմ ահա այսպէս ալ –

ու զամբիւղը կը նետեմ



* * *
ՆՈՐ <

ահաս

արար



ՍԵՐՈՒՆԴ ՄԸ



կու գայ հարկաւ

ու մեզի ԹԱՐՄ շունչ մը կը բերէ

շունչ մը

ՀԻՆԻՆ ՉԱՓ <

գեղեցիկ

առինքնող


բայց ՏԱՐԲԵՐ



ԻՆՔՆ <

իր մեջ

իրմով







հասունցած

ՀԱՄԱ <



պարփակ

սփիւռ







ու յետոյ

այդ սերունդն ալ կը հիննայ

ու մենք

ԱԿՆ <



Կալ

Դետ



Կը սպասենք

ԱՒԵԼԻ

< ին

ՆՈՐ

ՕՐՀՆԵՐԳ
Լուսաւորչի կանթեղ անմար

Որ դարերէ ի վեր կայրի

Հաւատքի սիւն - սիրոյ կամար

Յուսատա զէնք Աւարայրի



Փառք քեզ Հայոց Եկեղեցի

Փառք զարթօնքիդ վեհ փառաւոր

Տաճարներէդ թող արծարծի

Հայուն հաւատքը դարաւոր



Խաչ որ քարէն կոփեց խաչքար

Իւղ որ դարձաւ Միւռոն բուրեան

Որդան կարմիր համբերատար

Որ ծաղկեցուց վանք մենաստան



Փառք հազար եօթն հարիւր տարի

Աղօթք ու խունկ ծխող ժամէն

Հերոսներէն սուրբ պայքարի

Հայոց Աստուած - Փառք Քեզ - Ամէն



(Վաւերացուած իբրեւ քրիստոնէացման
1700ամեակի ՕՐՀՆԵՐԳ - երգահան՝
Ռուբէն Ալթունեան, 25 Յունիս 1999)

ՆԵՐՈՂՈՒԹԻՒՆ
Չկրցայ ոչ իսկ մնկնակէտ ցոյց տալ

Անկոխ արժէքներ բերել նորահնար

Բնորոշելու քերթուածը վաղուան



Ինչ որ գրեցի կար այսօրուան մէջ

Դուրս չելայ գիծէն սահմանափակին

Հիմը չգտայ շէնքին ապագայ



Հետեւաբար զերդ անյաջող գրչակ

Ես ներողութիւն կը խնդրեմ հիմա

վաղուան քերթողէն

ՍԱՄԱԹԻԱՅԻ ԿԱՅԱՐԱՆԸ
Երբ շոգեկառքը կանգ առաւ

Պատուհանէն նայեցայ որ հոն են -

- նախ մեծ հայրս Հաճի Լեւոնը
ու մեծ մայրս Ֆօրթիւնէն

որ Ենիգաբուէն հարս է եկեր -

Հաճի Լեւոնին քոյրը Պէաթրիսը

ինծի ի պատիւ մանտօլին կը նուագէ

- Մեծ մօրս փէշին տակ մայրս Անգինէն

- մազերուն կարմիր ժապաւէն կապած –

իսկ մօրաքոյրս Արսինէն մեծ մօրս գիրկը

- յետոյ տան դեղին կատուն ժօնտօրը -
հաւաքուեր են զիս դիմաւորելու

նաեւ քահանայ մը - Տէր Քեռի կը կանչեն –

ու պզտիկ մանչուկ մը - Միքէն -

որ փախուստ տուեր է ծնծղայի աշխատանոցէն



- Տակաւին կանուխ է - կ՚ըսեմ - սպասեցէք քիչ մըն ալ -



Շոգեկառքը ճամբորդ կ՚իջեցնէ - ճամբորդ կ՚առնէ -

ու ճամբայ կ՚ելլէ յամրօրէն -

Ձեռք կը շարժեմ բոլորին - ձեռք կը շարժեն ինծի -

Տէր Քեռին կը խաչակնքէ



Կատուն վերջին միյաւ մը կ՚ըսէ

Շոգեկառքը կը քալէ հետզհետէ աւելի արագ



Չեմ գիտեր ինչու աչքերս խոնաւ են
ՅԱՒԵԼՈՒԱԾ
ՅԱՂԹԱՆԱԿԷՆ ԱՍԴԻՆ
Լոյսի ճամբան ինկող տըղոց հոգիներուն ի՜նչ հեգնանք

Իբրեւ թէ լոյսը մթամած երկինքներէն պիտի գայ, -

Հարիւր երկրէ դեռ կը պոռան միլիոնաւոր կին, տըղայ.

«Մենք լուսեղէն առաւօտներ ողջունելու համար ծնանք»։



-Մենք լուսեղէն առաւօտներ ողջունելու համար ծնանք, -
Ռազմադաշտերն՝ իրենց արեան մէջ խեղդըւող կտրիճներ

Ըսին՝ վստահ, «Ձեզի նոր օր, լոյս ապագայ ենք թողեր»։

Չորս ծագերէն չորս ռազմադաշտ տըւին անոնց արձագանգ։



Հրացան կերտեց երբեմնի մաճ, արօր թափող մեքենան,

Վառօդ կշռեց դեղագործին դարման բաշխող հին կըշիռն,

Հրացան ուսին, վառօդ մէջքին՝ մութերու դէմ տարագիրն

Քալեց ի զին արօր թափող մեքենային յարութեան,



Դուք, որ ձեր քիմքը թրջեցաւ յաղթանակի գինիով,

Պիտի մոռնաք թէ հիւթն էր ան՝ զոհողութեանց ողկոյզին, -
Հաստատ քայլերով շուտ քալեցէք, քանի դեռ բաց է ուղին

Ու խնդացէք, երբ ձեր հետքէն քալէ ամբոխն՝ ապահով։



Լոյսի ճամբան ինկող տըղոց հոգիներուն փա՜ռք, յարգա՜նք,

Ով հաւատաց, թէ մըթագնող երկինքներէն լոյս կու գայ,

Դեռ կը պոռան, - չէք իմանար, - միլիոնաւոր մարդ, տըղայ.

«Մենք լուսեղէն առաւօտներ ողջունելու համար ծնանք»

1. 2. 1945 «Նոր օր», թիւ 46, 1 Յունիս 1946

ԱԶԱՏՈՒԹԵԱՆ ԿՈՉՆԱԿԸ
Կուզենք, որ մոխիրներուն վրայ տարածոփ դափնիներու ան¬տառը, - կուզենք որ ընկողմանինք շուքին տակ սաղարթնե¬րու, որոնք արիւնով են ոռոգուած

Ցրտաշունչ հովերը սակայն կը սողոսկին փառապանծ ան¬տառին ճիւղերուն ու բուներուն ընդմէջէն ու քիչ մըն ալ կը կծկուինք, կը կղզիանանք մենք մեր մէջ՝ չմսելու համար։

Աւելի ու աւելի ուժգին կը հնչեցնենք ազատութեան կոչնա¬կը, սովէ ու անարիւնութենէ տառապողներուն աղաղակները որպէսզի չիմանանք

Երբ վազեր ենք դէպի փոկը ազատութեան կոչնակին, աս¬դին՝ տարելու համար աշխարհ եկած սերունդ մը նիհար ու տկարակազմ է մնացեր առանց սնունդի։ Ու մենք այսօր, կոչնակին փոկը մեր ափին մէջ, շլմորուն՝ մեր չորսդին կը նայինք անոնց աղաղակներուն առջեւ։ Կ՚աշխատինք մենք զմեզ մխիթարել՝ լոյսերու տակ դիտուած դափնիի անտառի մը ոսկեզօծ պերճանքով։

Մարտնչեցանք լոյսին յաղթանակին համար։ Չարգիլենք ու չթողունք, որ արգիլեն այդ լոյսը՝ իրականութեան մը նուագ դարպասող անկիւնները մատնանշելէ։

Պիտի չխրտչինք անկէ, որովհետեւ կը հաւատանք թէ աւե¬լի ծիծղուն օրեր կրնանք դարբնել մեր բազուկներով, ու մեր հաւատքը պիտի առաջնորդէ հոն, ուր ազատութեան կոչնակը կը ղօղանջէ բոլոր սրտերու մէջ


«Նոր Օր», թիւ 52. 13 Յուլիս 1946

ԳԱՐՆԱՆԱՄՈՒՏ
Մարդոցմէ աղէկ Են սա ծառերը, գարնան հետ նոր զգեստ կը հագնին

Սակայն մխիթարական բան մը կայ անոնց պերճանքին մէջ‚ երբ խորհիս թէ այդ բոլորը մեզի գեղեցիկ երեւալու համար կընեն։

Ողջո՜յն ձառերուն, որոնց առաջին բողբոջներուն մարդիկ կը նային եւ իրենք զիրենք երջանիկ կը զգան


«Ճառագայթ», Ա. տարի, թիւ 1, 21. 5. 1947

ՀԱՒԿԻԹԻ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՄԸ
Եփած հաւկիթը հոլի նման կը դառնայ

Հաւը կը նայի կը նախանձի

Բայց իր հաւկիթը հում չի դառնար որ



Ինչ պիտի ըլլայ - հաւու խելք

Տաքնայ եփի ըսելով վրան կը նստի

Կը նայիս ծուռ ու մուռ վառեակ մը կ՚ելլէ հաւկիթէն



Հաւը կը զղջայ - վառեակը կը զղջայ

Հաւ ծախողին օրը բացուեցաւ


«Ճառագայթ». Ա. տարի. թիւ 3. 4. 6. 1947

ՍԱ ՄՐՋԻՒՆՆԵՐԸ
Այդ տան մէջ շագանակագոյն փորով

շագանակագոյն մէջքով մրջիւններ կան



Օր մըն ալ ոսկոր մը գտան

Խոշոր ոսկոր մը վրան քիչիկ մը միսով



Ոսկորին վրայ խմբուեցան մրջիւնները շագանակագոյն փորով շագանակագոյն մէջքով



Տանտիկինը տեսաւ մրջնոտեր է ըսաւ տխրեցաւ

լալը պակաս էր



Սակայն մրջիւնները ուրախ էին

Անտեղեակ թէ այդ ոսկորը ամսուան մը մսի սնունդն էր

Տան մէկ հատիկ մանչուկին

դեղնած այտով

բարակ մէջքով



31. 3. 1947 «Ճառագայթ», Ա. տարի, թիւ 5. 18. 6. 1947

ԺԱՄԱՑՈՅՑԸ
Երկու սլաքի ենք կապեր մեր օրը

Մէկ ալ ձայնի մը թիք թաք

Բոլորը մէկ պատին ենք գամեր



Սլաքները չեմ գիտեր - Սակայն

Մենք գրողներս շատ կը նմանինք թիք թաք ձայնին

Թիք թաք - բանաստեղծս - թիք թաք

Քեզի կարեւորութիւն տուողը ով

Բոլոր աչքերը սլաքներուն վրայ են


1947 «ճառագայթ» Ա. տարիի, թիւ 6, 25. 6. 1947

ԼՈՅՍ ԶՈՒԱՐԹ
Խիզախ պատճառն ես դարերու՝ սաղմէն - մարդուն

Դուն շանթերու բունն ես գիշեր ցերեկ արթուն,

Երկնասըլաց արծիւներա պորտին ծնծղայ՝

Քեզմով ձանձրոյթն իսկ կը սթափի, կազդոյր կորսայ



Գոյն գոյն ցընորքն ես՝ արցունքի գոհուած կոյրին,

Ողնայարիդ՝ ջատուկ ամպերը կը փշրին,

Երկա՜ր ճամբան ես ցայգերգէն մինչեւ օրհաս,

Հսկայ ծոցիդ քով այդ հսկան ալ կուլ կու տաս



Ծով ծով իմաստն ես իմաստակ, փրփո՜ւր ծովուն,

Յոյսի շարմադ՝ կը նորոգուիս դարէ դար դուն,

Կը բանաս սիրտըդ, որ բիծեր գան՝ մահանան,

Մինչդեռ, ո՜վ Լոյս, ափիդ՝ այգեր կ՚անմահանան


1946-1947 «Ճառագայթ», Ա. տարի, թիւ 12, 6. 8. 1947

ԺԻՒԼ ՎԵՐՆ
Յակոբ նաւապետ զաւակներ ունի

Իրենց հօրը պէս նաւապետ ըլլալ կ՚երագեն

Մին զրահաւորի - միւսը ընդծովեայի

Միւսը թրանսադլանդիկի



Յակոբ նաւապետ աղջիկ մըն ալ ունի

Եղբայրներուն վրայ կը նայի - յուսահատ

ժիւլ Վերն կը կարդայ


23. 8. 1947 «Ճառագայթ», Ա. տարի, թիւ 17, 10 9. 1947

ՄԵԾԱՐԵՆՑԻՆ
Պիտի ուզէի ոսկի քնար մը երկնքէն ու ծովէն

Որ քեզի պէս երգեմ գեղեցիկ բառերով

Որ քեզի պէս երգեմ բառերու գեղեցկութիւնը



Որու համար - երբ կան որ չեն գիտեր

Թէ կապոյտ երկինք մը կայ մուխերուն ետեւ

Թէ արել կը մտնէ վերի յարկերուն



Պատերազմներ ու պատերազմներ նոր աշխարհներ են բացեր մեր առջեւ

Կը նայինք անծայրածիր հորիզոններուն ու - մի զարմանար -

կը յուսանք

Թէ պիտի կարենանք քալել աւելի անդին –

Այդ հորիզոններուն վրայ բոլոր մարդոց արիւնն ու քրտինքն

է վազեր Տանջանքն է հոսեր

Զրկանքն է բիւրեղացեր



Կը կարթամ ոսկի արիշիդ տակ - Մեծարենց -

Կըսեն թէ տաղերուդ նման ներդաշնակ պիտի ըլլայ կեանքը

Անծայրածիր հորիզոններէն անդին -

Հիմա պիտի սիրէի պայքարի շեշտեր կորզել յանգերէդ



Թող տակաւին տեղը կախուած մնայ ոսկի քնարը

Երկնքէն ու ծովէն

Ու հազար ու մէկ աստղերէն

Որոնք կը հսկեն յուսացող մարգերուն վրայ ու կը հաւատան


Օգոստոս 1947
«Ճառագայթ». Ա. տարի, թիւ 20. 24. 9. 1947

ՀԵՔԵԱԹ
Կապոյտ տուները երկինքէն անդին են

Հանիներ յիշեցէք ձեր մանկութեան օրերը

Պարիկները կապոյտ տունէս անդին են



Բերի - ջեհերն կապոյտ մուշտակ է հագեր

Հազարան բլբուլը տեսեր է հիացեր

Հազարան բլբուլը Երկինքէն անդին է



Կապոյտ հեքեաթները երկնքէն ասդին են

Մեր զրկանքներն ալ մէկ մէկ հեքեաթ ըլլային

Մեր թոռներուն պատմէինք

Թոռներ զրկանքը հեքեաթներէն սովրէին


«Ճառագայթ». Ա. տարի. թիւ 37. 16. 1. 1948

ՍԱՂՄՈՍ
Դուն թէ որ տէրն ես անհամար աշխարհներա մը հոյլին,

Ահեղ երկունքն, որ լոյս - զըւարթ փայլի հուներ կը ծընի, Արքայութեան թէ որ արքան ես, գահակալ՝ Եդեմի,

Թէ որ մարմինն ես պարապին մէջ փըչող սառըն սոյլին,



ԹԷ որ օրհնէնքն ես, անլուր փառքը հիւլէի քօզմոսին,

Դուն՝ բազմագութ, որու պաշտօնն՝ ազնիւ պատճառն Է լոյսի,

Որ ծիրանին ես անապատն ի վեր կանգնած անջրդի,

Քառասուն օր ու գիշերուան թէ որ հեղեղն ես կրկին,

Բարձրացուր, Տէր, ցընորքներու լայնշի քաօսըդ, վեր առ, -

Դուն, որ մարդու խորքին սոսկում՝ լաբիւրինթոս կըռեցիր,

Հողէն, ջուրէն մեր վանեցինք խադերդ անթիւ, ցան ու ցիր,

Որ վեր նայինք ու երկնքիդ գտնենք անդորրը գոհար։


«Ճառագայթ». Ա. տարի. թիւ 39. 29. 1. 1948

ԼԱՄԲԱՐՆԵՐՈՒ ՄԷՋ ՄՈՌՑՈՒԱԾ ԳԻՇԵՐԸ
Հեքեաթ կ՚ըլլան մինարէներն ու տանիքներ բարձրաշէն
Մրմունջներուն հետ օրհասի մը լազըւարթ յանկերգին,
Հեռաձայնի թելերն ի վեր Երկաթ ձողեր կը քըշեն
Ծաղրանըկարը գիշերուան՝ աղօտ լամբար մը ձեռքին։



Ապակիին հըպած այտեր չես գիտեր ինչ կ՚երազեն,

ճամբան լոյսեր կը խոնաւնան դեռ ասֆալթին վրայ չինկած,

Կպչուն անձրեւ մը կը կաթի յիշատակի պէս նորէն,

Հեռուանց լապտեր մը կայ, կ՚երգէ. – ինչ փոյթ միջոցն ամպամած։



Ինչ փոյթ տաղտուկը ձմրան մութ գիշերներու յանկերգին,
Անոր, որ հեշտ գիտէ քալել երփներանգ յուշ մը ձեռքին


13. 03. 1947 «Ճառագայթ», Ա. տարի, թիւ 42. 19. 2. 1948

ՄԵԾՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ
Մեծութիւնը հասակով չեն չափեր

Դուն Կարապետ-Տորքի նմանիլ որքան որ ուզես

Քանի որ բեռը կը կրես ասոր ու անոր

Ասոր ու անոր քով մարդ չես ՄԱՐԴՈՒԿ ԵՍ


1949 «Ճառագայթ». Բ. տարի. թիւ 105, 28. 5. 1948

ՁՄԵՌԸ
Յարատեւ ծըմեռ մ՚ապրեցաւ Կիկօն,

Մինչդեռ դուն կ՚ըսես, Աշուղ Ջիվանի,

Թէ «ձախորդ օրերը ձմրան նըման

Կու գան ու կ՚երթան. »

Կա գայ ու կ՚երթայ միտքը հոս ու հոն՝

Կիկօ կը խորհի.

Ըսենք, որ ձըմեռ մ՚ապրեցաւ Կիկօն,

Մինչդեռ ինք կ՚ըսէ, թէ որ մէկ ամրան

Լուրերն հըրալէր,

Պիտի այդ զազիր ձմրան գան վերջ տան,

Կիկօ իր կեանքին՝ ամառ չէ ճանչցեր։



Հիւրն՝ այս հիւրանոց, ղարիպ աշխարհին՝

Նստեր կը կարդանք Աշուղ Ջիվանին,

Վաղուց է եկեր «ձմեռ»ն ապիկար,

Երկա՜ր կը մընայ սակայն ու չ՚երթար։



Ու երբ դուն կըսես, Աշուղ Ջիվանի,

Թէ ձախորդ օրերը ձմրան նըման՝

Կա գան ու կ՚երթան,

- Կիկօ կը խորհի -


17. 06. 1947 «Ճառագայթ», Գ. տարի, թիւ 110. 24. 6. 1949

ԵՐԳ
Երգդ երգի չի նմանիր,

Ինչ փոյթ, երգէ,

Աշխարհն աշխարհիդ չի նմանիր,

Երգէ, ինչ փոյթ,

ճամբորդներուն ականջն ի վար

Երգէ, անցիր,

Երգի մը պէս

Դուն, որ երգի

Չես նմանիր


«Ճառագայթ». ‚ Գ. տարի. թիւ 142, 3. 2. 1950

ԵՍ ՈՒ ԿԻԿՕՆ
Դէմ առ դէմ կ՚անցնինք կը նստինք,



Չունեցածներուն մասին կը խօսի Կիկօ,

Ես ունեցածներուս մասին կը խօսիմ.

Կը տխրի Կիկօ,

Ես կ՚ուրախանամ։



Յետոյ կըսեմ թէ շատ տխրեր եմ ես, -

Յետոյ Կիկօ կ՚ըսէ թէ շատ ուրախացեր է, -

Նորէն կը տխրի Կիկօ,

Ես կուրախանամ նորէն։



Հետը խօսելով՝ կրնամ համրել ունեցածներս.

Ես Կիկօն շատ կը սիրեմ։


3. 3. 1950 «ճառագայթ». Գ. տարի, թիւ 151. 8. 4. 1950

ՄԵԾ ՔԱՂԱՔԻ ՍԻՐՈՒՀԻՍ
Քեզմով քեզմով պատեցայ մեծ քաղաքը սիրուհիս

Քեզմով մեծցայ մեծ քաղաքին մէջ մեծ քաղքին չափ եղայ

Մեծ քաղաքէն ալ մեծ եղայ մեծ քաղաքին նայեցայ

Սիրտս քեզմով լեցուած հարուստ ես մեծ քաղաքը ճանչցայ

Քեզմով ճանչցայ մեծ քաղաքը մեծ քաղաքի սիրուհիս



Քեզմով իջայ մեծ քաղաքին մէջ փոքրացայ փոքրացայ

Մեծ քաղաքին մէջ փոքրացայ որ մեծ քաղաքին համար լամ

Սիրտս քեզմով լեցուած հարուստ՝ մեծ թաղթին ժպտեցայ

Քեզմով քեզմով պտտեցայ մեծ քաղաքը սիրուհիս


«Ճառագայթ», Դ. տարի, թիւ 204-205, 14. 4. 1951

ՍԻՐԵԼՈՒ ԵՒ ԵՐԱԶԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ
ՍԻՐԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

Երջանկանալու համար պէտք է ամբողջ կեանք մը սիրել

Երջանկանալու համար

Սիրելու համար պէտք է այտ այտի երագել

Աւելի սիրելու համար

Ու պէտք է ասպարէզ կարդալ բոլոր անգաղտնապահ

լամբարներուն

Այտս այտիդ դնելու համար


ԵՐԱԶԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

Երագելու համար պէտք է երազանքի տուն մը վարձել

Միատեղ երազելու համար

Պէտք է ամսէ ամիս սիրերգ մը վճարել

Չվտարելու համար

Ու պէտք է դուռ պատուհան բանալ ու բաց թողուլ

Մեր բանաստեղծ բարեկամներուն երազներուն համար


«Ճառագայթ», Ե. տարի, թիւ 209. 12. 5. 1951

ՁՕՆ
Եւ այսպէս ահա Պարոն Աբրիկեան

Տարիներն անցան

Եւ ամէն տարի իր հետ կը բերէր

Նոր աշակերտներ

Եւ ամէն տարի իր հետ կը տանէր

Կազմըւած սաներ

Եւ այսպէս ահա Պարոն Աբրիկեան

Սերունդներ եկան

Սերունդներ անցան

Եւ անոնց տըւիր լոյսն ուսողութեան

Ոչ միայն այդքան

Պարոն Աբրիկեան

Եւ սէր եւ գորով եւ ներողամիտ

Փայլովը ժպտիդ

Եւ զըւարթութեան գաղտնիքն ալ գուցէ

Ըլլալ լաւատես երբ կեանքը դաւէ

Կեցուածքն իմաստուն

Աննըկուն մարդուն

Եւ այսպէս ահա Պարոն Աբրիկեան

Տարիներ անցան

Հայր եղան անոնք զոր մանուկ ճանչցար

Քեգ՝ բոլորին հայր

Ոչ միայն այսօր այլ միշտ տեւական

Յարգանք ու պատիւ - ոսկի յոբելեան։


1955 ԶԱՐԵՀ ԵԱԼՏԸԶՃԵԱՆ

«ՅՈՒՇԱՄԱՏՅԱՆ Արմենակ Աբրիկեանի

Ուսուցչութեան 45–ամեայ յոբելեանին եւ առիթով». 1955

ԿԱՐԱՒԱՆ
OKTAY RIFAT [ՕՔԹԱՅ ՐԻՖԱԹ]

Քիթ բերան ունինք բոլորս

բոլորս խելք

Օրուան պէս բացայայտ է ահա

Ան իրաւացի է աս անիրաւ։



Մենք հետիոտն ենք մնացեր այս կարաւանին մէջ

Պէյերը փաշաները հեծեալ

ճամբաներն ենք ինկեր մեծով պզտիկով

Որը ճաղատ որը ոջլոտ



Այս հողը հին հողն է բարեկամ հողը

Արտերը բարեբեր մարգերուն գառնուկները կայտառ

կայտառ

Հորթերը մսուտ։

Գալով մեզի գործերը կնճռոտ են գեղացիս

Թուզս կարելի չէ ուտել կաթոտ է

Քարի նման է օրհնեալ սեւ հացը

Կեռասները որդնոտ

……………………………………………………..

Սատկեցէք կ՚ըսէ սատանան

Ինչ գործ անիք այս աշխարհիս վրայ

Հաշիւ չկայ կոյր սատանայ

Անուշ է ապրիլը։


(«Եափրաք») [թրքերենէ] Թարգմանեց՝ ԶԱՀՐԱՏ

«Ճառագայթ». Գ. տարի. թիւ 115. 30. 7. 1949

ԸՆԿՈՒԶԵՆԻՆ
ՆԱԶԸՄ ՀԻՔՄԷԹ

Գլուխս ամպ փրփուր փրփուր

- ներսովս դարսովս ծով –

Կիւլհանէի Բարքին մէջ ընկուզենի մըն եմ ես –

Պտուկ պտուկ ու ծերպ ծերպ ընկուզենի մը տարեց –

Թէ ով եմ - ոչ դուն գիտես - ոչ ոստիկանը գիտէ -



Ընկուզենի մըն եմ ես Կիւլհանէի Բարքին մէջ -

Տերեւներս գալարուն ինչպէս ձուկը ծովուն տակ -

Տերեւներս թրթռուն զերդ թաշկինակ մետաքսէ -

Առ փրցուր, մէկ հատիկս, չորցուր արցունքն աչքերուդ -

Տերեւներս իմ ձեռքերս են - հարիւր հազար ձեռք ունիմ

Հարիւր հազար ձեռքով ես կը դպչիմ քեզի Պոլիս -

Տերեւներս իմ աչքերս են - զարմանալով կը նայիմ

Հարիւր հազար աչքով ես կը դիտեմ Պոլիսն ու քեզ -

Տերեւներս կը տրոփեն հարիւր հազար սիրտի պէս -



Ընկուզենի մըն եմ ես Կիւլհանէի բարքին մէջ -

Ոչ դուն գիտես ով եմ ես - ոչ ոստիկանը գիտէ -


1957 [թրքերէնէ] Թարգմաննեց՝

ԶԱՀՐԱՏ

«Նոր Սան» թիւ 11, Աշուն 1993

ՍՊԻՏԱԿ ՄԱՐԴԸ
ՍՈՒՆԵԱՅ ԱՔԸՆ

Սպիտակ մարդը

պզտլիկ էր երբ եկաւ առաջին անգամ

եւ իր մեծ նաւան մէջ

անշարժ նստելէն

բոլոր ոսկորները կը մզմզային



Սպիտակ մարդը սնանեցաւ կերակուրով

զոր իրեն կարմրամորթը հրամցուց

մեծցաւ անոնց հողին վրայ

ու փոխանակ մանիտոլին

որ խադադ կ՚ապրի ամպերուն մէջ

ուզեց որ պաշտենք

մեռեալ մը որ չարչարուեցաւ ու խաչուեցաւ

Սպիտակ մարդը

յանուն ազատութեան

խոշոր արձան մը կանգնեց

արեւելեան ծովուն ափին

եւ աստղերը որոնց տակ

կը պարէինք ամէն գիշեր



գերեվարեց իբրեւ դրօշ

լաթի կտորի մը վրայ



Սպիտակ մարդը

ազատութեան նման արդարութիւնն ալ

պատկերացուց կնոջ մը արձանով

բայց հէք կինը

որ ձեռքը կշիռ մըն էր բռնած

չգիտցաւ թէ ով

բռնաբարեց զինք

քանի որ աչքերը կապուած էին


[թրքերենէ] Թարգմանեց՝ ԶԱՀՐԱՏ

«Նոր Սան» թիւ 12. Ձմեռ 1994